Авторский экологичекий проект "Торообут дойдум дьикти костуулэрэ"

Проект доклад о достопримечательноти и красоте родной природы,родины.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Авторский экологичекий проект "Торообут дойдум дьикти костуулэрэ"»

Проект темата « Төрөөбүт дойдум дьикти, кэрэ көстүүлэрэ».

Актуальноһа: Төрөөбүт дойдубут дьикти, ытык мааны сирдэрин оҕолор учугэйдик билбэттэрэ буолар.

Бэлиэ түгэн: 2017 сыл Россияҕа экология уонна кэрэ көстүүлээх сирдэр харыстабылларын сыла буолар.

Сыалым – соругум:

Төрөөбут дойдубут ытык- кэрэ сирдэрин оҕолорго билиһиннэрии.
Айылҕа дьикти көстүүлэринэн киэн туттуу.
Төрөөбут дойдуга тапталы, убаастабылы иитии.

Төрөөбут дойдубут Саха сирэ аан дойдуга кэрэ айылҕатынан, дьикти көстүүлэринэн, сэдэх үүнээйилэринэн, күндү түүлээҕинэн, дьикти сиртэн хостонор баайдарынан биллэр.

Араас дьикти көстүүлэри учуонайдар билигин даҕаны үөрэтэллэр, чинчийэллэр.

2002 сыллаахха Сунтаар улууһугар учуонайдар стегозавр диэн динозавр унуохтарын булбуттар. Динозаврдар 140 млн сыл аннараа өттүгэр олорон ааспыттар диэн быһаарбыттар. Улахан вулкан эстиитин түмүгэр динозаврдар суох буолбуттар эбит. Ол аата Саха сиригэр маамоннар эрэ буолбакка, динозаврдар эмиэ олорон ааспыттар эбит.

Саха сирин биир киэн туттуутунан сиртэн хостонор баайдара буолар, 80 көрүҥ туһалаах таастар бааллар эбит.

Маннык үһүйээн баар эбит: « Былыыр –былыр кыһынны тымныыга Танара Саха сирин үрдүнэн көтөн иһэн илиитэ наһаа томмут, ол иһин кунду таастаах мөһөөччүгүн түһэрэн кэбиспит.Онтон ылата дьоннор хайалар быыстарыгар, туундараҕа күндү таастары булар буолбуттар».

Мөлүйүөнүнэн, тыыһынчанан сыллар тухары айылҕа бэйэтэ онорбут дьикти көстүүлээх сирдэрэ бааллар.

Бары билэрбит курдук 2017 сыл Россияҕа ытык- мааны сирдэри харыстыыр сылынан буолар.

Саха сирин биир киэн туттуутунан Аан дойдуга биллэр « Өлүөнэ очуостара» буолаллар. Очуостар саастара – 500 мөлүйүөн сыл эбит.Айылҕа онорбут дьикти көстүүтэ- 40 км усталаах таас хайалар буолаллар.

Бу Муомаҕа баар « умуллубут вулкан», бу хайаны дьоннор атыннык «балаҕан» диэн ааттыылар эбит, тас көстүүтүнэн балаҕаҥҥа майгынныыр кини сааһа- 400 сыл.

Бүлүүгэ баар тулукааннар.Биир аата « Ыллыыр кумахтар».Бу кумах куйаарга бэс мастар, сэппэрээкэр сөбүлээн үүнэллэр эбит.Кумахтар анныларыгар ирбэт тоҥ баар.Дьикти көстүүнү учуонайдар билигин даҕаны үөрэтэллэр.

«Орто дойду» зоопаркаҕа сылдьыбатах киһи суоҕа буолуо.Саха сирин соҕотох зоопарката 2001 сыллаахха тэриллибит.Манна 178 көрун араас көтөр- суурэр кыстаабыт.Мин эмиэ дьоммун кытта « Орто дойду» зоопаркаҕа сылдьыбытым. Араас кыыллары көрбутум. Бу саас үрүҥ эһэлэр Калымана уонна Ломоносов оҕолорун дьоннор аан бастаан көрбүттэрэ. .Υрүҥ эһэ оҕотун көрөөру зоопаркаҕа тыыһынчанан киһи сылдьыбыт.

Биир дьикти көстүүнэн Ханалас улууһугар баар Булуус буолар.Манна төгүрүк сылы быһа дьэҥкир уу сүүругүрэ сытар.Мууһа, хаара самаан – сайын да ирбэт эбит .Булуус уута ырааһынан аан дойдуга биллэр.

Дьикти көстуу- дьүкээбил уоттара.Дьүкээбили үксун хоту көрөллөр эбит. Ол эрээри, соторутааҕыта Мэнэ-Ханалас Төҥүлүтүгэр дьукээбилгэ майгынныыр дьикти көстүүнү дьоннор хаартыскаҕа туһэрбиттэр.

Тымныы чыпчаала- Өймөкөөн. Манна муҥутуур тымныы – 71 кыраадыс тымныы буола сылдьыбыт. Ол иһин ,манна « Тымныы полюһа» диэн мемориальнай дуосканы туруорбуттар.Саха сирин саамай тымныы кэмигэр, манна Санта Клаус уонна Чысхаан оҕонньор көрсөллор эбит.

Төрөөбут дойдубут Саха сирэ кыһына уһун, сайына кылгас, ол да буоллар кылгас сайыммытыгар кэрэ, сиэдэрэй сибэккилэр сөбүлээн үүнэллэр. «Кыһыл кинигэҕэ» киирбит «дьол сибэккитэ»- Сардаана. Айылҕа дьиктилэрэ- тоҥ буору тобулан тахсар маҥнайгы ньургуһуннар. Мин сайын эбээбинээн Елизавета Алексеевналыын араас кыраһыабай сибэккилэри үүннэрэн, дьиэбит таһын киэргэтэбит.Мин эбээбэр көмөлөһөн, сибэккилэргэ уу кутабын. Эбээм кыһыннары дьиэ иһигэр араас кыраһыабай сибэккилэри үүннэрэр.

Биһиги олорор Төхтүрбүтүгэр эмиэ кэрэ сирдэр бааллар, ол курдук Сууллар мыраан уонна Дылбаахы мыраана.Сууллар мыраан барыта кумах. Онтон Дылбаахыттан Дьокуускай куорат ытыс үрдугэр көстөр. Кыайыы күнүгэр Дылбаахыттан куорат кыраһыабай салютун көрүөххэ сөп. Дылбаахы уонна Сууллар мырааннары хоһуйан хоһооннор, ырыалар суруллубуттара.

Түмүкпэр этиэм этэ: