Буранбай сәсән-беҙҙең сәсән

Открытый районный краеведческий конкурс

“Я—исследователь своего края”

“Исторические места моего края”

Подготовила: Тувальбаева Разалия Наиловна

Воспитатель МДОБУ “ЦРР- д/с “Алёнушка”

г. Сибай улица Чайковского, 4 инд. 453830

Тел.: 89373181816 (tuvalbaeva1982@mail.ru)

г. Сибай 2021г.

К положению

Открытого районного краеведческого конкурса исследовательских работ

«Я—исследователь своего края»

Заявление участника Открытого районного краеведческого конкурса исследовательских работ «Я—исследователь своего края»

В оргкомитет Открытого районного краеведческого конкурса исследовательских работ «Я—исследователь своего края»

от Тувальбаевой Разалии Наиловны

16.11.1982

МДОБУ «ЦРР-д/с «Аленушка»

г.Сибай

89373181816, tuvalbaeva1982@mail/ru

Заявление

Предлагаю свою исследовательскую работу для участия в Открытом районном краеведческом конкурсе исследовательских работ «Я—исследователь своего края»: Исторические места моего края (Иҫәнгилде ауылының ер-һыу атамалары)

26.10.2021

Хәйбулла районының Иҫәнгилде ауылы тарихи урындарға бик бай. Шуларҙың бер-нисәһе менән һеҙҙе лә таныштырып үткем килә.

Дөйә һуйған һаҙы

Борон Хәйбулла районының Иҫәнгилде ауылы ҡарттары бер ҡаҙаҡтың дөйәһен урлап, аяғына тоҡ кейҙереп ауылдың үрге яғында урынлашҡан ҡуйы ғына һаҙына алып килеп һуйғандар. Был ҡаҙаҡ берҙән-бер дөйәһен эҙләп, хәҙерге Баймаҡ районының Байыш, Ҡарамалы, Яңғаҙы ауылдары аша үтеп, ниһайәт Иҫәнгилденең тап шул һаҙлығына килеп етә. Дөйә урлауысылар уны әйҙүкләп ҡаршы алалар һәм һый түренә урынлаштырып, ҡыҫтай-ҡыҫтай ит ашатырға тотоналар. Ҡаҙаҡ, әлбиттә, дөйә итен таный, әммә былар күмәк, ә ул-яңғыҙ. Шуға күрәлер инде, маҡтай-маҡтай ашай ти:

--Байыш ауылы—дос , Ҡарамалы—дос, Яңғаҙы—дос, Иҫәнгилде мөдә дос!

Шул саҡтан был һаҙлыҡтың исеме Дөйә һуйған һаҙы тип аталып йөрөтөлә башлай.

Буранбай үҙәге

Йәйҙең томра эҫе бер көнө. Бесән өҫтө. Иҫәнгилде исемле ир уҙаманы ғаиләһе менән ыҙманан йәйләүгә күсеп йәшәп ятҡан мәл. Көндәрҙең береһендә уларҙың сабынлыҡтарына йөҙөн һаҡал-мыйыҡ баҫҡан, ябығыуҙан ҡаҡ һөйәккә ҡалған, бер аяғы ныҡ аҫҡаған ир кеше пәйҙә була. Иҫәнгилденең ҡатыны Аҫылбикә ҡустыһы Буранбайҙы таный. Улар өйләнешкән саҡта һөргөндә йөрөп ҡалған ҡәйнешен ғаилә башлығының тәү күреүе була. Буранбай үҙенең ҡасып был яҡтарға килеп сығыуы, үҙен эҙәрлекләүҙәре тураһында бәйән итә.

- Апай, еҙнәй, минең турала бер кем дә белмәһен инде,-ти ул. Туғандары һүҙ биреп, ҡайын ағасына сәңгелдәк эшләп, уны шунда йәй буйына йәшереп тәрбиәләйҙәр. Яҡын тирәләге хәл-әхүәл менән таныштырып торалар. Әммә, нисек кенә ярҙам итергә тырышмаһындар аяғының, тәненең ҡаты яраһы бер нисек тә уңалмайынса Буранбай йән бирә. Сәсән тигән даны булған ҡәҙерле кешеләрен шул ҡайын төбөнә ерләйҙәр.

Хәйбулла районының Иҫәнгилде ауылы халҡы Буранбай сәсән ерләнгән үҙәкте «Буранбай үҙәге» тип йөрөтә. Әлеге көндә лә уның ҡәберен тәрбиәләп, үҙәктә экологик өмәләр үткәреп, ҡорбандар салып, рухына аят бағышлатып торалар. Тик, ул саҡта йырып сыҡҡыһыҙ ҡуйы урман булып, ысынлап та кеше йәшереп тоторлоҡ булһа, совхоздың һарыҡтарын үрсеткән осорҙа күп ағастар юҡҡа сыға. Бына шул ғына күңелде ҡыра.