МБОУ Нахаринская СОШ МР «Мегино-Кангласский улус»
Иитээччи: Попова Туйара Егоровна
Категория: үрдүк
НОД
Тема: Аптаах электричество
Хайысхата: Билии уобалаhа
Бэлэмнэнии бѳлѳх.
Сыала: электричество туhунан ѳйдѳбүлү биэрии.
Соруктар:
- Уотунан барар тэриллэри аналынан, сэрэхтээхтик туттарга үѳрэтии.
- О5о толкуйдуур дьо5орун сайыннарыы. Электричекэй заряды хайдах ыларга үѳрэтии.
- Тулалыыр эйгэ5э интириэhи иитии.
Туттуллар материаллар: Слайд. Чо5унан туттуллар ѳтүүк, элетрическай ѳтүүк, пылесос, батареянан барар оонньуурдар, пластмаас палачка о5о ахсаанынан, кыра гына кырыллыбыт кумаа5ы, шерстяной таҥас, араас ѳҥнѳѳх шариктар.
1 этап. организационнай момент.
Үтүѳ күнүнэн! О5олоор, мин таабырын таайтарыам. Ону таайдахпытына остуоруйа геройугар ыалдьыттыы барыахпыт.
- Кини маачыха ийэлээх, олус улэhит кыыс, баалга баран хурустаал түүппулэтин сүтэрбит. Ханнык остуоруйа геройа буоларый? (Золушка)
Саамай сѳп. Бүгүн биhиги Золушка5а ыалдьыттыы барыахпыт. Барабыт дуо? Ыалдьыттыы бардахпытына, хайдах тутта, хапта сылдьаргытын билэ5ит дуо? (эппиэттэр). (Бары илиилэртэн сиэттиhэбит, музыканан хааман барабыт).
2 этап. (Золушка олорор. Санаар5аабыт.)
Иитээччи, о5олор: Үтүѳ күнүнэн, Золушка!
Золушка: Дорооболорун, о5олоор.
Иитээччи: То5о санаар5аатын?
Золушка: Бүгүн биhиэхэ баал буолар. Онно мин барыахпын наhаа ба5арбытым. Ол гынан баран маачаха ийэм олус элбэх үлэни биэрдэ: Оhох оттон ас буhарыахтаахпын. Кѳбүѳрбүн сиппиирбинэн ыраастыахтаахпын. Платье тигиэхтээхпин. Таҥас ѳтүүктүѳхтээхпин. Биир чаас иhигэр мин улэбин бүтэрбэппин. Ол иhин наhаа хомойдум баалга барбат буолбуппуттан. Ким да миэхэ кѳмѳлѳспѳт, со5отохпун.
И: О5олоор, Золушка5а кѳмѳлѳhѳбүт дуо? Хайдах гынан кѳмѳлѳhүѳххэ сѳбүй? Үлэбитин түргэтэр наадаттан электрическэй тэриллэри биэрэбит дуо?
Слайд. Тугунан солбуйабыт?
Биhиги дьиэбитигэр уотунан барар тэриллэр элбэхтэр. Ааттаан. Хайдах бу тэриллэр бары улэлииллэр? Провод устун ток барар, кып-кыра электроннар сүүрэллэр. Ол иhин ѳтүүк сылыйар, таҥаhы ѳтүүктүүр. Пылесос розетка5а холбоотохпутуна улэлиир.
О5олоор, билигин оонньуохпут. Сиэттиhэн турабыт. Ток(лаампа) ыытабын, оччо5о лаампаны бүтэhик о5о лаампаны кѳрдѳрѳр. Ол аата уот холбонор.
Золушка, бу эйиэхэ олус туhалаах уотунан барар тэриллэри биэрдибит. Маны туттарга сэрэхтээх буолуохтааххын. О5олоор, эhиги быраабыланы билэ5ит дуо? (Э)
О5олор: Инчэ5эй илиилээх электрическэй тэриллэри тыыппаккын. Розетка5а атын ону маны укпаккын. Алдьаммыт проводы илиигинэн тутума. Улахан киhи суо5ар мээнэ ону-маны холбообоккун.
Золушка: Баhыыбаларын, эhиги манна оонньоон,мин сотору кэлиэм.
Физминутка.
Сэрээккэ5э турдубут.
Илиибитин ууннубут.
Үѳрэ-кѳтѳ сүүрдүбүт.
Бары тэҥҥэ ойдубут.
3 этап.
Куттала суох, чуумпу, биллибэт- кѳстубэт электричество эмиэ баар эбит. Кини биhигини тулалаан турар эйгэ5э баар. Ону сатаан туттахха оонньуохпутун сѳп. (Музыка)Кѳрүҥ эрэ о5олоор, бу шарик истиэнэ5э ыйанан турар. Быанан баайыллыбатах. Эhиги эмиэ бу шариктаргытын истиэнэ5э ыйаан эрэ. То5о эhиги шариктаргыт ыйамматтарый? Шарбытын «аптаах» оноробут дуо? Шары ылабыт баттахпытгар аалабыт уонна истиэнэ5э сыhыарабыт. О5олоор биhиги баттахпытыгар ааламмыт электричекэй зарядтаан шары истиэ5э сыhыардыбыт.
Тумук: баттахпыт электрическай зарядтаах.
Аны билигин атын предметтэри «аптаах» оноруохпут.
Бу иннигитигэр кумаа5ы сыыhа уонна пластмаас палачка баар. Палачканы кумаа5ыга чугаhытын эрэ туох эмэ уларыйда дуо? Аны билигин бу танаска аалын палачканы уонна кумаа5ыга чугаhытын эрэ. Туох уларыйда?
Түмүк: Таҥаска эмиэ электирескай заряд баар.
Дистанционнай управлениялаах массыына. Батареянан барар.
Билигин эhиги иннигитигэр оонньуурдар бааллар. Кнопкаларын баттаан кѳрүҥн эрэ. То5о улэлээбэтий? (э)Саамай сѳп батареята суох. Батарея угабыт. +- кѳрѳбүт.
Тумук: батарея5а куттала суох уот баар. Батареянан барар оонньуурдарынан оонньуур олус интириэhинэй.
4 этап: рефлексия.
Золушка: (наряднай платьелаах) О5олоор, кѳмѳ5үт иhин махтал! Эhиги биэрбит электрическэй тэриллэри туттан үлэбин барытын олус түргэнник бүтэрэн баалга барар буоллум. Бу шардары эhиэхэ бэлэхтиибин. Дьиэ5итигэр тиийэн чугас дьоннутугар эмиэ шары «аптаан» истиэ5э сыhыаран кѳрдѳрѳѳрүн.Кѳрсүѳххэ диэри.
Иитээччи, о5олор: Кѳрсүѳххэ диэри. Билигин детсадпытыгар барабыт.
