Шетел тілі сабағында ақпараттық коммуникативтік технологияны
пайдаланудың тиімді жолдары
Мақсаты:
Жаңа
компьютерлік желілерді пайдалану, ӛздігінен қосымша білім
алуды қамтамасыз ету
Міндеті:
1.
Бәсекеге қабілетті, шығармашыл, білімді тұлғаны дамыту және қалыптастыру;
2.
Оқытудың әдіс
-
тәсідерін үнемі жетілдіріп отыру және қазіргі заманғы
педагогикалық технологияла
рды меңгеру.
Қазақстан Республикасының алдыңғы қатарлы 50 елдің қатарына қосылуы туралы
алға қойып отырған игі мақсаты
-
еліміздің әрбір азаматының, әрбір сала маманының
киелі міндеті болып саналады.
Ал білім беру саласына қатысты айтатын болсақ, бұл мәсел
е тіптен ӛзекті болып
түспек. Ӛйткені, Қазақстанда жастардың білімі мен тәрбие деңгейін кӛтеруге ерекше кӛңіл
бӛлініп отыр. Жоғары тиімділікпен білім беру арқылы ғана болашақ азаматтарымыздың
дүние жүзілік жоғары даму кӛрсеткіштеріне ие болып отырған елдер
дің денгейіне ӛсуге
деген ынтасы мен ықыласын қалыптастыра, жетілдіре аламыз.
Бүгінгі танда республикадағы және аймақтағы экономикалық нарықтық
қатынастардың қалыптасу жағдайында еліміздің әлеуметтік
-
экономикалық дамуы қоғам
ӛмірінің барлық саласында, он
ың ішінде мектепте оқыту мазмұны мен оқытудың қазіргі
технологияларын жетілдіру ӛзекті мәселелердің бірі болып отыр.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында еліміздің білім беру жүйесінің
басты міндеттері атап кӛрсетілген. Соның бірі
-
білім беру
жүйесін ақпараттандыру,
оқытудың жаңа технологиясын енгізу, бүкіл әлемдік коммуникация желісіне шығу.
Дәстүрлі оқыту технологиясының білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде толық
меңгеруіне кепілдік бермей отырғандығы оқушылардың білім жетістіктерінің
нәти
желерінен кӛрініс табуда. Осыған орай оқу
-
тәрбие үрдісін жетілдірудің қазіргі
тенологияларын жетілдіріп, мектепте сабақ беруде қолдану арқылы білім сапасын
жақсартуға болатындығына басым бағыт берілуде.
Қазіргі кезде мектептің оқу
-
тәрбие үрдісінде елуд
ен астам педогогикалық
технологиялардың қолданылып жүргені мәлім. Бұл технологиялардың бәрін бір сабақта
қамту мүмкін емес. Сондықтан, мектептегі әрбір пәнді оқыту технологиясының таңдап,
іріктеу және оның іс
-
әрекеттік тұрғыда жетілдіру арқылы оқушының б
ілім жетістіктерін
арттыруға болады, мұнда оқушының әрекеті
-
технологияны қабылдау, ынтасы,
құштарлығына кӛңіл бӛлінуі тиіс.
Қазіргі
заманғы технологияларын меңгеру
-
ӛте күрделі де ұзақ үрдіс. Кейде ол
мұғалімнен оқытудың үйреншікті әдіс
-
тәсілдерінен а
рылуды талап етеді.
Мүғалім
-
сабактағы басты тұлға, ӛйткені окушыларға жүйелі түрде білім алу
дағдысын, іскерлігін қалыптастырады. Бұл жӛнінде педагог
-
ғалым А.Байтұрсьшов:
«Мектепке бірінші керегі
-
мұғалім, екінші
-
окыту ісіне керекті құралдар, үшінші
бағдарлама және оқулықтар керек»,
-
деп, дәл басып айтқан, ӛйткені оқыту ісінің сапасы
осы
-
үш қажеттілікке байланысты.
Еліміздің білім беру ісінде түбірлі ӛзгерістер болғаны баршамызға мәлім. Мемлекеттік
білім саясаты мұғалім арқылы жүзеге аспақ, бүгінгі
таңда мектептің, мүғалімнің ең
қасиетті міндеті
-
рухани бай , жан
-
жакты танымдық дамыған жеке, шығармашыл тұлға
қалыптастыру.
Рухани байлық, ең алдымен әр халықтың ұлттық әдет салты, эдебиеті, мәдениеті, ӛнері,
шыққан түп
-
тамырында жататыны белгілі.
Сол ұлттық
байлықты бүкіл адамзаттың ӛз
тұлғасын тәрбиелеудегі білім берудегі озық ұстанымдармен байланыстыра отырып, әр
баланың танымдылық қабілетін, талантын ашу, ӛзіне деген сенімін нығайтып, соған ашуға
түрткі жасау. Әр мұғалімнің алдындағы сәулелі ша
рты
-
ӛз пәнінен білім беріп қана
қоймай, әр баланың «менің» шығармашылық ізденімпаз тұлғаға жетелеу.
Шығармашылық дегеніміздің ӛзі ізденімпаздықтан туады, бұл жерде ұлы Абайдың
сӛзі еске түседі: «Ӛзіңе сен, ӛзінді сүйреп шығар». Баланың ӛзіне деген сенім
ін туғызу,
ӛзінен шығармашылық қасиет, қабілеті іздене білу, ӛмірден ӛз орнын тапқыза білу
қаншалықты қиын екені түсінікті. Ӛзін
-
ӛзі таба алмай, ӛз мүмқіндіктерін дұрыс
пайдалана алмай, ӛзін
-
ӛзі тұншықтырып жүргендер, басқа жолға түсіп адасушылықтың
не
гізгі себебі, ең алдымен, бір кездегі ұстаздары мектебінде жатқан жоқ па деген сауалдар
туындайды. Жеке тұлға, ең алдымен, ӛз әрекеті арқылы ғана дамиды. Ал әрекет іс
қимылдармен жүреді. Баланың білім алу, даму, таным т.б. іс
-
әрекеттері мақсатты түрде
ұй
ымдастыра білу, оған басшылық ету, ӛз белсенділіктерімен алуларына түрткі жасау
-
технологияның басты белгілері болып табылады.
Бала оқытып, тәрбиелеумен айналысатын барша педогог қауымның міндеті
-
әр
оқушының танымдық қабілетін ашуға жағдай жасау, жеке т
ұлға қалыптас тыру. Ал оқушы
жеке тұлға ретінде қалыптасуы үшін міндетті түрде білім негіздерін ӛз еркімен үйреніп, іс
-
әрекетінің мақсатын, міндетін, түрін, тәсілін жағдайын ӛзінше түсініп, алған білімін
ӛмірде қолдана алатындай болуы тиіс.
Білім стандар
ты жаппай міндетті білім дағдымен қатар күтілетін нәтиже ретінде тұлға
құзырлығын қойып отыр. Білім беру мазмұнын жүзеге асыруда шығармашылық тұлғалар
құзіреттілігінің маңызы зор. «Құзырлылық» ұғымы соңғы жылдары педагогика саласында
ӛндіріліп отырған ұғым
. Кұзырлылықтың (латын тілінде «сотреіепз») тікелей аудармасы
белгілі сауал бойынша жан
-
жақты хабардар, ізденімпаз, білгір деген мағынаны білдіреді.
Яғни дамушы тұлғаның алып жатқан білімі мен дағдыларын тәжірибеде, күнделікті
ӛмірде қандай да бір тактик
алық және теориялық проблемаларды шешу үшін қолдана білу
қабілеттілігін айтады.
Құзіреттілік
7 түрге бӛлінеді:
1.
Құндылықты
2.
Мәдени
3.
Оқу танымдық
4.
Тұлғальқ
5.
Комуникативтік
6.
Әлеуметтік
7.
Ақпараттық
Құ
зіреттілік
М
ә
дени
Құ
ндылы
қ
ты
О
қ
у
-
танымды
қ
Т
ұ
л
ғ
алы
қ
Коммуник
ативтік
Ә
леуметтік
А
қ
паратты
қ
1.
Құндылықты
-
мағыналық
құзіреттілік
-
бұл
тұлғаның
түсініктерімен
,
оның
қоршаған
ортаны
кӛре
және
түсіне
білуімен
,
ӛзінің
орны
мен
рӛлін
сезіне
білу
,
әрекеттері
мен
іс
-
қимылына
мақсаттық
және
мағыналық
сипат
бере
білу
,
шешім
қабылдай
білумен
байланыста
болатын
дүниеге
кӛзқарас
аясындағы
құзіреттілік
.
2.
Мәдени
құзіреттілік
-
бұл
тұлға
хабардар
болуға
тиісті
танымдық
қабілеттерді
және
іс
-
әрекет
тәжірибесін
меңгеруі
тиіс
мәселелер
жиынтығы
.
3.
Оқу
-
танымдық
құзіреттілік
-
бұл
нақты
танымдық
обьектілермен
сәйкестендірілген
логикалық
,
әдіснамалық
және
жалпы
оқу
әрекеті
элементтерін
қамтитын
оқушының
дербес
танымдық
қызметі
аясындағы
құзіреттілік
жиынтығы
.
4.
Тұлғалық
құзіреттілік
-
тұлғаның
үздіксіз
ӛзін
-
ӛзі
тануынан
,
қазіргі
замандағы
адамға
қажетті
тұлғалық
сапаларын
дамытуына
,
психологиялық
сауаттылығына
ойлау
мәдениетін
және
мінез
-
құлқын
қалыптастырудан
кӛрініс
табатын
жеке
қызығушылықтарына
мүмкіндіктер
береді
.
5.
Коммуникативтік
-
оқушы
ой
пікірлер
айтып
,
тың
кӛз
қарастардың
жаңа
туындылардың
иесі
бола
алады
.
Кӛпшілік
алында
сӛз
сӛйлеу
,
диалог
,
ӛнімді
топтық
қатынас
құзыреттілігі
игеріледі
.
6.
Әлеуметтік
-
ӛз
бетінше
жетілу
құзыреттілігі
-
дене
,
рухани
және
ӛз
бетінше
даму
тәсілдерін
,
ӛзін
ӛзі
реттеуді
,
ӛзін
ӛзі
қолдауды
игертуге
бағытталған
.
7.
Ақпараттық
құзреттілік
-
нақты
обьектілер
және
ақпарат
технологиялар
кӛмегімен
қажетті
ақпаратты
іздеу
талдау
және
таңдап
ұйымдастыру
,
түрлендіру
,
сақтау
және
ақпаратты
беру
дағдылар
ы
біліктері
қалыптасады
.
Инновациялық педогогикалық технологиялардың бірі
-
ақпараттық технология.
Ақпараттық технологиялар
-
ақпаратты алудың, қайта жасаудың, жеткізудің, сақтаудың
және пайдаланудың
әдістері мен құралдары.
Қазіргі кездегі қоғамның ақпараттану жагдайында ақпараттық технологиялардың
қарқынды дамуы адам ӛмірінің әр түрлі саласына біртіндеп ӛзгерістер енгізуде.
Ақпараттандыру ісі Қазақстанның білім беру жүйесінің даму жолына да ықпалын
ти
гізуде.
Қазақстан Республикасы білім беруді дамытудың 2005
-
2010 жылдарға арналған
Мемлекеттік бағдарламасында «Оқу үрдісіне педогогикалық және ақпараттық
-
коммуникациялық технологияларды кеңінен пайдалану
-
жалпы білім беруді дамытудың
басты бағыттарыны
ң бірі» делінген.
Мектептердің оқу үрдісіне жаңа ақпараттық технологияны енгізу арқылы оку сапасы
жақсарып, дамыта оқыту жүзеге асырылып, саралап, даралап оқытуға мүмкіндік туады.
Окытуды
ң
жа
ң
а
педогогикалы
қ
технологиялар
ы
Дидактикалы
қ
бірліктерді
ірілендіру
Ойын
ар
қ
ыл
ы
Проблем
алы
қ
о
қ
ыту
Компьютер
лік о
қ
ыту
Дамыта
о
қ
ыту
Модульдік
о
қ
ыту
Т
і
рек
сигналдары
ар
қ
ылы
о
қ
ыту
Жа
ң
а
а
қ
партты
қ
коммуника
-
циялы
қ
Де
ң
гейлеп
саралап
о
қ
ыту
Жаңа ақпараттық технология
-
мұғалімдердің ӛз жұмыстарынын әдістері мен
ұйым
дастыру түрлерін түбегейлі ӛзгертуге, окушылардың жеке қабілеттілігін дамытуға,
окудағы пән аралық байланысты күшейтүге, оқу процессін ұйымдастыруды үнемі
жаңартып отыруға мүмкіндік береді. Жаңа ақпараттық технологияның негізгі ерекшелігі
мұғаліммен оқушығ
а ӛз бетімен және бірлесіп шығармашылық жұмыс істеуге шексіз
мүмкіндік туғызады.
Жаңа ақпараттык технология шетел тілін оқыту үрдісіне енгізуде муғалім алдына
жаңа бағыттар қойылады.
1.
Ӛз
пәні бойынша оқу
-
әдістемелік электронды кешендер құру, әдістемелік
пән
Web
-
сайттар ашу.
2.
Жалпы компьютерлік желілерді пайдалану.
3.
Бағдарламалау ортасында инновациялық әдістерді пайдаланып, бағдарламалық
сайттар, құралдар жасау ( мультимедиалық және гипермәтіндік технологиялар).
4.
Қашықтықтан
оқыту ( интернет желісі) барысынд
а ӛздігінен қосымша білім
алуды қамтамасыз ету.
Жаңа ақпараттық
-
коммуникациялық технологияны пайдаланудың тӛмендегідей
артықшылығы бар:
•
Білім мазмұнының заман талабына сай болуы.
Жа
ң
а а
қ
паратты
қ
технология
Ба
ғ
ыттары
Ма
қ
саттары
Электронды о
қ
улы
қ
О
қ
у
-
ә
дістемелік электронды
кешендер
құ
ру,
ә
дістемелік
Web
сайттар ашу
Теле коммуникациялы
қ
технологиялар
Жалпы
компьютерлік желілерді
пайдалану
Мультимедиялы
қ
ж
ә
не гипер
м
ә
тіндік технологиялар
Ба
ғ
дарламалау ортасында
инновациялы
қ
ә
дістерді
пайдаланып, ба
ғ
дарламалы
қ
сайттар,
құ
ралдар жасау.
Ө
здігінен
қ
осымша білім алуды
қ
амтамасыз ету
Қ
ашы
қ
ты
қ
тан
о
қ
ыту (
бас
қ
ару)
Internet
•
Болашақта қажетті білімді толығымен алу.
•
Білімді ӛздігімен
меңгеру.
•
Ӛзін
ӛзі бағалай алуы.
•
Ӛз
күшіне сенімділіктің болуы.
•
Ӛз
жетістігін кӛре алуы.
•
Оқушыны ізденіске, шығармашылыққа бағыттайды.
Жаңа ақпараттық технологияны оқыту құралы ретінде электронды оқулық, интернет
және интерактивті тақта маңызды орын алады.
Сабақты қазіргі заман талабына сай түрлендіре ӛткізуде, оқушының шығармашылық
білімділігін дамытуга және оқытудың ауқымды сәттілігін қолдануда интерактивті
тақтаның келешегі зор.
Интерактивті тақталар осы заманғы
технологияларды қолдану арқылы білім беру
сапасын кӛтеруге кӛмектеседі. Мұғалім топтық жұмыс жүргізгенде, жаңа материалды
түсіндірудің кӛрнекілік әдістерін қолданады, оқушыларды тақта алдында жұмыс жасауға
жетелейді.
Оқушыларға шетел тілін меңгертуде элект
ронды оқулықтардың да атқаратын рӛлі
зор. Электронды оқулықтарда теориялық тақырыптар кеңінен беріліп түсіндіріліп
отырады.
Электронды окулық
-
оқу пәнінің негізгі ғылыми мазмұнын қамтитын компьютерлік
технологияға негізделген оқыту, бақылау, моделдеу, тес
тілеу т.б. бағдарламалардың
жиынтығы. Электронды оқулық жай окулықтарға ӛте тиімді мүмкіндіктер береді. Атап
айтқанда:
-
кері байланысты іс жүзінде тез арада қамтамасыз етеді;
-
жай окулықтағы ақпаратты іздеу мүмкіндіктері біраз уақыт алатын болса,
электрон
дық оқулық қажетті окулықты табуға мүмкіндік береді;
-
Гипермәтінді түсіндірулерге ӛту барысында уақытты үнемдеуге кӛмектеседі.
Оқу материалдарын беру түрі бойынша оларды негізгі үш түрге бӛлінетіндігін
анықтаймыз: қарапайым, мультимедиялық және
гипермәтіндік.
I
Интерактивті та
қ
та мен электронд
ы
о
қ
улы
қ
тарды
ң
ерекшеліктері
М
ұғ
алімні
ң
де,
о
қ
ушыны
ң
да
м
ү
мкіндігін
ке
ң
ейтеді
Білім беру
сапасын
к
ө
тереді,
белсенділікті
арттырады
О
қ
ушыны
ң
танымды
қ
ж
ә
не
зерттеушілік
қ
ызметін
дамытады
О
қ
ушыны
ң
шы
ғ
арма
-
шылы
қ
потенциалын
дамытады
Электронды
қ
о
қ
улы
қ
Қ
арапайым
Мультимедиялы
қ
Гиперм
ә
тіндік
м
ә
тін
сурет
гиперсілтемее
м
ә
тін
иллюстрация
Видео
-
жазба
сурет
график
м
ә
тін
Аудио
-
жазба
анимация
Электронды
қ
о
қ
улы
қ
Қ
арапайым
Білім берудің кез
-
келген саласында «Электронды оқулық» пайдалану оқушылардың
танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, ойлау жүйесін қалыптастыруға ,
шығармашылық пен жұмыс жасауға жағдай туғызады.
Ал
мультимедиялық технология оқушыға экран арқылы компыотер жаңа сабақ
түсіндіріп, оку процесін ӛзі атқарумен сипатталады. Жаңа мультимедиялық технологияға
байланысты компьютерлік программаларды да кӛрнекі материал ретінде қолданып,
мәтіндер оқытып, шығармашы
лыкты дамытатын жаттығулар орындатып, бұрынғы
қалыптасқан тәсілмен қоса компьютерде де жұмыс істеуді қатар атқарып, әрбір балаға
бағытталған ойын сабақтарын жасау мүмкін болып отыр.
(Мәтін, диалогтар, грамматикалық жаттыгулар, ойындар және тест тапсырмалар
)
Ең бастысы
-
мұғалім қажет материалдарды алдын ала дайындап алып, оны сабак
кезінде қажетінше толықтыра алады.
Елбасы Н.Ә.Назарбаев «Болашақта еңбек етіп, ӛмір сүретіндер
-
бүгінгі мектеп
оқушылары, мұгалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады.
Сондықтан ұстазға жүктелетін міндетр ауыр» дегені мәлім. Ендеше казіргі заман
мұғалімінен тек оз пәнінің
терең білгірі болуы емес, тарихи
-
танымдық, педагогикалық
-
психологиялық, саяси
-
экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап
етіледі. Ол заман талабына сай білім беруге жаңалыққа жаны құмар, шығармашылыкпен
жұмыс істейтін, окумен тәрбие іс
ін жетік білетін, оқытудың жаңа технологияларын шебер
меңгерген жан болғанда ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлғаға айналады. Шетел
тілдерін мекепте оқытудың негізгі мақсаты
-
оқушылардың шетел тілін ауызша және
жазбаша қатынас кұралы есебінде пайдала
на алу қабілеттерш дамытуда, яғни ӛздерінін
тӛл мәдениетін тілін оқып үйреніп отырган елдін мәдениетімен салыстыра алуда, әр түрлі
әлеуметтік орталарда қабылданған және қабылданып келе жатқан
мәдениеттін
,
нормалардың, міндеттермен құқықтардың ерекшеліктері
мен ортақ белгілерін ажырата
білуде жатыр.
Бүгінгі тәуелсіз еліміздің болашағы мектеп қабырғасында тәрбиеленіп білім нәрімен
сусындаған жас ұрпақтың тәжірибесіне байланысты. Мұғалімнің еңбегі үнемі
шығармашылық ізденісте, методикалық шеберлігін жетілдіруді
талап етеді. Осыған
оқушылардың жаңа тұрғыда дүине танымдық кӛз қарасын байыту ақыл
-
ой желісін
жетілдіру, ӛзіндік ойлау және ӛмірлік ұстанымын шеберлігіне, шығармашылық
білімділігіне байланысты. Сондықтан шетел тілін оқыту барысында білімді тұлғаны
қалыпт
астыруда оқытудың жаңа педагогикалык технологияларының маңызы ӛте зор.
«Жаңа педагогикалық технология»
-
әр бір сабақта пайдаланатын, ӛте қажетті сол
тақырыпты оқушыға жеткізудің, түсіндірудің мұгалім тарапынан ең тиімді тәсілі.
«Білім туралы» заңда қабылд
анған білім беру жүйесінің жаңа моделі
"2004 жылы ЮНЕСКО ұсынған халықаралық білім жүйесіне сәйкестендірілген. Осы
заңның 8
-
бабында білім беру жүйесінің басым міндеті ретінде оқытудың жаңа
технологияларын енгізу, білім беруді ақпар
аттандыру, халықаралық, ғылымдық,
коммуникациялық желілеріне интеллектуалды, кәсіптік, адамгершілік, рухани азаматтық
қабілеттерінің қалыптасуына әсерін тигізеді, ӛзін
-
ӛзі дамытып, оку тәрбие үлгісін тиімді
ұйымдастыруына кӛмектеседі.
Шет тілінде қолданы
лып жүрген оқытудың қазіргі технологиялары: дидактикалық
біріліктерді ірілендіру технологиясы (П.Н.Әрдниев), дамыта оқыту технологиясы,
проблемалық оқыту технологиясы, тірек сигналдары арқылы оқыту технологиясы
(В.Ф.Шаталов), деңгейлік саралап оқыту технол
огиясы (Қараев Ж.А.), Блоктық модульдік
оқыту технологиясы (Жанпейісова М.) қолдау табуда. Қорытындылай келгенде, жаңа
ақпараттық технологияларды пайдалану мектеп пәндерінің сапасын арттырады және білім
беруді ақпараттандыру жүйелі түрде іске асады деуге б
олады. «Қазіргі заманда жастарға
ақпараттық технологиямен байланысты әлемдік стандартқа сай мүдделі жаңа білім беру
ӛте қажет» деп Елбасы айтқандай, жас ұрпаққа білім беру жолында ақпараттық
технологияны оқу үрдісінде оңтайландыру мен тиімділігін арттыруды
ң маңызы зор
