Тиімді сабақ - оқушы мен мұғалімнің жетістікке жету жолы

Балабақша тәрбиешісі кім? Тәрбиеші тәрбиеленушілердің күнделікті оқу – тәрбие жұмысын, демалыс уақытын ұйымдастырады. Ал мектепке дейінгі даярлық тобының тәрбиешісі мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелейді, мектепке даярлайды, отбасына көмектеседі. Тәрбиеші балалардың жақын досы, Бала тек адамның жеке басының тікелей тигізетін әсері арқылы ғана тәрбиеленеді. Мектепке дейінгі даярлық тобының тәрбиешісі жас ұрпақты жан – жақты дамытып тәрбие беру, оны өмірге еңбекке даярлауда педогогикалық білімді көпшілік арасына насихаттау сияқты әрі жауапты, әрі қадірлі қоғамдық міндеттер атқарады.
Мектепке дейінгі даярлық тобының тәрбиешісінің міндеттері:
а) Балаларды дұрыс тәрбиелеуді қамтамасыз етеді;
б) Өз тобындағы әрбір баланың қызығуы мен қажетіне ұқыптылықпен, қамқорлықпен қарайды;
в) Балалардың денсаулығын сақтауға, қорғауға байланысты дәрігер талабын орындайды;
г) Балаларды отбасында, балабақшада тәрбиелеу мәселелері туралы ата – аналармен жұмыс жүргізеді;
д) Балалармен жүргізілетін өз жұмыстары туралы жоспар құрады, есеп береді, әрбір сабаққа ұқыпты дайындалады.
Балалар тобын тәрбиеші мектепке шығарып салғанға дейін жетелейді.

Тәрбиеші мен баланың тұлғалық өзара қарым-қатынасы-педагогикалық процестің маңызды құрамы болып табылады. Ал енді, осы тұста тәрбиеші мен баланың қарым-қатынасының тиімді тұстарына өтсек. Тәрбиеші мен баланың өзара тіл табысуының негізгі мақсаты-сабақты тиімді өткізу. Сабақ барысында тәрбиеші, бала өз ойын жақсы жеткізе алуына, өзінің талаптарын туындата білуге үйретуі тиіс, сонымен қатар, олармен жұмыс істеу барысында олардың сабаққа қызығушылығын арттыратын әдістерді қолдануы қажет. Әрине әр қарым-қатынастың өз тиімді әдістері және де өзіндік қажеттіліктері бар. Сол сияқты тәрбиеші балалармен дұрыс қарым-қатынаста болуы үшін олар туралы төмендегі деректерді білуі қажет:

• әр баланың аты –жөнін,

• мекен – жайын,

• жанұясын,

• сыртқы келбетін,

• сөйлеу ерекшеліктерін,

• оқуға, еңбекке бейімін,

• достарымен қарым- қатынасын

• ақыл мен дарындылық қасиеттерін.

Балалардың әлеуметтік дағдыларымен сабаққа қатысуына ықпал ететін факторлардың бірі- тәрбиеші мен балалардың тіл табыса білу қабілеті болып саналады. Тәрбиешінің кез келген әрекеті баланың сабаққа деген қызығушылығына елеулі әсер етеді. Оныңс өзі, жүріс тұрысы, өзін-өзі ұстауы, мәдениеттілігі әрдайым бала үшін үлгі болып табылады. Балалар үшін тәрбиешінің рухани дүниесі, оларға деген көзқарасы маңызды рөл атқарады.

Балабақша тәрбиеленушілері көптеген жағдайда кіші жаста болатындықтан, барлығына бірдей сабақтың мағынасын түсіндіру қиынға соғып жатады.

Себебі балалар әлі де өзін –өзі игеруге дайын емес. Оларға кейбір сөздер, ұғымдар түсініксіз болуы мүмкін. Сол себепті баланың тілін тауып, олардың таным-түйсігіне ыңғайлы әрі түсінікті әдістерге жүгінген тиімді болмақ. Әр тәрбиеші баланың оқуға болсын, достарымен қарым-қатынасында болсын, қандай мотивтерді қолданатынын шын мәнінде ажырата білу ең қажетті.

Тәрбиеші баланың әрекетін тек сырттай бақылап қана қоймай, олармен қоян –қолтық араласа алғанда ғана баланы жақыннан таниды. Әрине баламен ортақ тіл табысу үшін мамандардың бала психологиясы, олардың әр сатыдағы ерекшеліктері жөнінде теориялық білімі болуы керектігі даусыз. Баланың бойына адамгершілік қасиеттерді дарыта отырумен бірге тәрбиеші мен баланың қарым –қатынасы демократиялы түрде болуы шарт. Осы тұста, кез келген тәрбиешінің бойында төрт қарым –қатынас әдебі болу қажет деп ойлаймын. Олар:

1.Үнемі жылы шырай таныту: тәрбиешінің әрбір сөзі оның көңіл-күйін білдіреді. Тәрбиешінің жылы шырай танытуы оның сөйлеген сөзінен, дауыс ырғағынан, қимыл-қозғалысынан көрінеді. Балалар туралы айтқан әрбір сөзі оған деген көзқарасын білдіреді.

2.Үнемі мадақтап отыру: Баланы үнемі мақтап, оның әрбір іс –әрекетіне көңіл бөлу, баланың рухани өсуіне жақсы әсер етеді. Бала өзіне сеніп тапсырылған әрбір іске сеніммен кірісіп өзінің қабілетін толық ашуға ұмтылады. Үлкендер қолдап отырғанда балалар өздерінің біліктерін бұрынғыдан да табысты іске асырады. Мақтау балаға қанат бітіріп қабілеті мен мүмкіншілігін арттырады.

3.Ынтымақтастық: Тәрбиеші күн бойына балаларға сабағын қызықты өткізе білсе, баланың да үйреніп, білуге ынтасы артады. Сондықтан баланы сабаққа ынталандыруы тәрбиешінің негізгі құралы.

4.Оқытумен тәрбиелеу үрдісі: Білім берудегі негізігі мақсат балаларды зерделі де, өнегелі адам болып өсуіне тәрбиелеу. Біліммен қатар оларға адамгершілік негіздері мен өнегелі өмір принциптерін бағалап, өздері таңдауына жол беру керек. Балаларды өз ойларын, өз пікірлерін, өзсезімдеріндәлайтыпберугеүйретуқажет. Сонда ғанаоларбасқалардыңкөңілкүйінбөлісеалады. Өзінесенімді, өзсезімдеріншынайтаалады, дұрыспікірлерінайтыпбасқаларғакөмектесеалады.

Сонымен қатар, тәрбиешінің балалардың балалардың алдындағы маңызды міндеті-теңдік, яғни барлық балаға тең қарап, тең көңіл бөлу. Әр ортада адам баласы әр түрлі келеді. Біреуі ортаға тез еніп кететін-ашық болса, екіншісі-жасқаншақ, тұйық болуы қалыпты құбылыс. Сол себепті тәрбиеші өз біліктілігін осы жағдайда белсенді көрсетуі тиіс. Барлық баланы тең қадағалап, бірдей бақылап отыруы тиіс. Өздеріне берілген тапсырмаларын барлығы бір уақытта бітірулеріне дағдыландыруы керек.

Тәрбиеші мен баланың қарым-қатынасындағы кезекті маңызды факторлардың бірі-тәрбиешінің балаға деген мейірімділігі. Кез келген сәби, кез келген бала мейірім мен сүйіспеншілікке мұқтаж. Сондықтан, әрбір тәрбиеші барлық тәрбиеленушіге мейірімділікпен, кішіпейілдікпен, сүйіспеншілікпен қарауы қажет. Оларға үйіндегі ата-анасының қарым-қатынасын көрсете алуы тиіс. Сонда ғана бала балабақшада өзін еркін ұстай алады. Бала еркіндікті сезінсе, әрбір ойын, қалаған дүниесін еркін айтып, білдіре алады.

Педагог әрқашанда өзін қоғам талабына сай үздіксіз тәрбиелеп отыратын, адамдармен, әсіресе, оқушылармен қарым-қатынасқа тез түсе білетін, ұйымдастырушылық қабілеті бар, өз ісін жетік білетін әрі уағыздаушы, таланты мен тәжірибесі тоғысқан, өзінің қоғамындағы өмірге белсенді араласатын, үлгілі тұлға болуы керек.

Тәрбиешінің бір ғана сыры – оның мамандығы. Ол- ұрпақтың ұстазы. Кез келген ата-ана өз баласының ұстазы. Ал, тәрбиеші - дәл сондай мыңдаған баланың ұстазы. Сондықтан ұстаз адам – кәсіби мамандығына құштар, оны жан–тәнімен сүйетін, барлық өмірін соған арнауы тиіс.

Мұғалім – Ұстаз тұлғасы, оның іс-әрекетінің сан – қырлылығынан ұстаз беделі деген ұғым туындайды. Мұғалімнің беделді болуының алғы шарттары: бірінші: балаға үлгілі болуы, және үлгі көрсетуші болуы керек.

Қазақта, «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің»-деген мақал бар. Әрбір біздің алдымызға келетін балапандарымыз үшін балабақша бір үлкен-ұя. Осы ұяда біз оларды сырттағы өмірге бейімдейміз. Қанаттарын қатайтып, адамдық тұлғаларын қалыптастырамыз. Сол себепті әрбір баланы тәрбиелеудің тиімді жолдарын тауып, олармен тіл табыса алу- біздің негізгі міндетіміз деп білемін.