Kimyo fanini o‘qitishda fanlararo bogliklik

Baxirdinova Yoqutxon Mamatxanovna, 2-toifali kimyo fani o‘qituvchisi ,Yil o‘qituvchisi viloyat bosqichi 2-o‘rin sovrindori, Namangan viloyati, Uychi tumani 3-sonli umumiy o‘rta ta’lim maktabi.

Tabiiy fanlarni o‘qitishdagi innovattsiyalar

Mavzu: Kimyo fanini o‘qitishda fanlararo bogliklik.

“Ta’lim va ilm fan, davlatning yoshlarga doir siyosatini amalga oshirish, ta’limning yangi zamonaviy usullarini amalga oshirish yoshlarimiz, jamiyatimiz va mamlakatimiz kelajagi uchun strategik ahamiyatga ega”

Sh.M. Mirziyoev

Ilm fan , texnika va sanoat jadal rivojlanayotgan ijtimoiy ekologik xolat keskinlashib borayotgan bir paytda maktablarda kimyo fanini talab darajasida yangicha o‘kitish zaruriyat xamda zamon talabi bo‘lib kolmokda.

Kimyo fanidan o‘quv dasturining asosiy vazifasi kimyoviy tushunchalar va qonunlar asosida kimyo fanining axamiyati , zamonaviy texnologiyalari dan foydalanib yangi moddalarni olish va ulardan sanoat , qishlok xujaligi , kundalik turmushda , oilada foydalanishi Uzbekistonni ijtimoiy iqtisodiy saloxiyatiga katta ta’sir ko‘rsatishi xakida o‘quvchilarga puxta bilim berishdan iborat.

Kimyo fani tabiiy fanlar tizimiga kirib matematika, fizika, biologiya, geografiya, iqtisod fanlari bilan uzviy bog‘liq.

Har bir fanni o‘qitish rejalashtirilganda o‘ziga xos oddiydan murakkabligiga tomon tadrijiy rivojlanish tartibida berilgan, ammo ayrim hollarda fanlararo bog‘liqlik yetarlicha hisobga olinmagan.

Birinchi muammo (Matematika fani)

Boshlang‘ich sinflarda matematika fanini o‘qitishda bir noma’lum tenglamalar va 8-sinfda sistema asosida yechiladigan ikki noma’lum tenglamalar hamda 5-6-sinflarda proporsiya tenglamalar tuzish va unga oid masala va misollarning yetarli darajada o‘zlashtirilmasligi kimyo fanidan masalalar yechishda qiyinchilik tug‘diradi.

Yechim:

Matematika o‘qitishda 7-sinfda proporsiya, bir noma’lum tenglamalar haqidagi tushunchalarni kimyodan masalalar yechishga moslab takrorlash maqsadga muvofiq bo’lar edi.

Matematika fanini o‘qitishda 8-sinfda ikki noma’lum tenglamalar yechishni o‘rgatishda bir yoqlamalikka barham berib, kimyo o‘qituvchisi bilan hamkorlikda masalalar yechishni takrorlash

Ikkinchi muammo (Fizika fani)

Kimyo fanida 8-sinfda “Atom yadrosi tarkibi” 7-mavzu, “Izotop, izobarlar” 8-mavzu, “Yadro reaksiyalari” 15 mavzuda berilgan. Fizika fanida esa 9-sinfning III-choragida bu mavzular haqida tushunchalar yoritib berilgan.

Eritmalarda elektr toki”, “Elektroliz va uning ahamiyati, Faradey qonunlari” 9-sinfda kimyo fanida, Fizika fanida esa 8-sinf II-chorakda berilgan. O‘quvchi elektrofarez, elektrodlarni bilmaydi.

Yechim:

Kimyoda “Atom yadrosi tarkibi” 7-mavzu, “Izotop, izobarlar” 8-mavzu, “YAdro reaksiyalari” 15-mavzuda, Fizika fanida esa 9-sinfning III-choragidagi bu mavzular bir sinfda o‘zlashtirilib, hamda bir biriga yaqin choraklarda o‘rgatilsa; Kimyo fanida Izotonlar haqida ham izoh berish maqsadga muvofiq bo’lar edi.

Eritmalarda elektr toki”, “Elektroliz va uning ahamiyati, Faradey qonunlari” 9-sinfda kimyo fanida, Fizika fanida esa 8-sinf II-chorakda berilgan mavzular ham xuddi shunday yaqinlashtirish; Faradey qonunlari katta mavzu u fizikada kengroq yoritilgan, ammo jarayoniga e’tibor qaratilmagan.

Uchinchi muammo (Biologiya fani)

Uglevodlar, yog‘lar, aminokislotalar biologiya fanida I-chorakda o‘tib ketiladi, ammo kimyo fanida biz bu mavzularnu III –chorakda yoritib beramiz.

Yechim:

Agarda shu mavzular bilan kimyo fanidagi mavzular yaqinlashtirilsa mavzu yaxshi yoritiladi.

To’rtinchi muammo (Geografiya fani)

Metallarni olish va o‘rgatishda ular qaysi viloyatlarda olinishi va qaerlarda ishlatilishi, dunyoda bu qazib olingan qazilmalar nechanchi o‘rinda turishi haqida ma’lumot berib ketamiz. Geografiya fanida Navoiy, Angren, Surxandaryo va Qashqadaryo viloyatlari haqida ma’lumotlar berilgan, ammo o‘zbekistonda qazib olinadigan qazilma boyliklari va ularning tarkibi haqida ma’lumot yo’q. Qaerda va qancha qazib olinishi, uning zahiralari, hamda qancha moddiy zapaslarimiz borligi haqida ma’lumotlar kiritilmagan.

Yechim:

Georafiya faniga ham tabiiy boyliklarimiz a va uning qazib olinishi, hamda uning dunyodagi yetakchi o‘rinlari haqida ma’lumotlar kiritilsa maqsadga muvofiq bo’lar edi. Bu har bir bolada Vataniga bo’lgan milliy g‘ururni shakllantiradi.

Agarda shu mavzular bilan kimyo fanidagi mavzular yaqinlashtirilsa mavzu yaxshi yoritiladi.

Beshinchi muammo (Iqtiosod fani)

Iqtisodiyotimizda rangli metallar haqida, neft, paxta qancha foyda keltirishi va qanday moddiy ustunligimiz borligi haqida ma’lumotlar yoq.

Yechim:

Iqtisodiyot fanlariga ham shu haqida ma’lumotlar kiritish;