Сүзлек диктанты “ Без Татарстанда яшибез”
1.Рус теленә тәрҗемә итегез
Тыйнак, мәдәни, оештыручы,тамаша,шәхес, аралаша, барлыкка килә, йөртә, дәвам итә, белемле,горурлык, иреште,атаклы, музыка сәнгате,
2.Сүзләрне татар теленә тәрҗемә итегез.
Искусство, руководитель,зритель,исторический, многонациональный, государство, звучит,изучает, расположен
3. Тәрҗемә иттегез.
Татарский театр, Татарский государственный академический театр, Татаский государственный акдемический театр имени Галиаскара Камала
4.Сүзләрнең транскрипциясен языгыз.
Гаҗәп, сәнгать, Казван, Ватан
5.Как скажете о том, что:
-В казани проводится международный фестиваль классического алета имени Рудольфа Нуриева;
-Молодёжь интересуется джазовой музыкой;
-Он написил лирические песни и для взрослых, и для детей
6. Спросите у друга:
- Какую музыку он любит слушать;
-Какие музыкальные группы он знает;
-Играет ли он на каком-нибудь музыкальном инструменте.
7.Татар театры турында диалог төзегез. Репликалар саны 7+7 җөмлә.
Контроль эш. “Алмашлык һәм сан төркемчәләре.
1.Нокталар урынына алмашлыкларны языгыз.
1)... абыйсының яңа машинасы бар.
2) Минем китабым калын, ә ... битләре аз.
3) Кунаклар өйләренә кайтып киттеләр, ... белән бәйрәм бетте.
4) Сабантуй- ... татар халкының иң яраткан бәйрәме.
5) Син ... китапханәгә барасың
6) Мин ...урналист булырга тели идем,ә хәзер ...бу теләк юк.
7) Бу сәгатьне төзәтеп булмый
( шуның, кайчандыр, барлык, нигәдер, аның, синекенең, берничек, кайчан)
2. Как скажете о том, что:
- Сегодня тебя в школе никто не видел.
- Он такой воспитанный ученик.
- Сегодня по телевизору будет какой-то интересный фильм.
- Этот подарок сестры.
- Вечером все пойдут на праздник цветов.
3. Хаталарны табыгыз һәм төзәтегез.
- Ул бер мең тугыз йөз туксан сигез елда туган.
- Мин кырык алты мәктәптә укыйм.
- Безнең сыйныфта егермеләп укучы укый.
- Әни бүген биш дәфтәрләр сатып алган.
- Без кинога бишәү малай барабыз.
4. Бирелгән сүзләрдән җөмләләр төзегез.
- Беренче, казанда, ачыла, елда, китапханә, 1731 нче.
- Татар, килә, беренче, барлыкка, китабы, елда, 1722 нче.
- Салынган, дәүләт, елда, Казан, нигез, 1804 нче, унивеситетына.
Контроль эш. Кушма җөмләләр
1. Тәрҗемә итегез.
Шул чакта яшәдем,шул вакытта кирәк булды,шуңа кадәр белмәдек, шунда килегез,аннары сөйләштегез.
2.Тәрҗемә итегез. В это время спал,с тех пор с нами не общаются, до того времени не учился, к этому времени узнал,в такое время живем.
3. Нокталар урынына мәгънә буенча туры килгән мөнәсәбәтле сүзләрне куеп языгыз.
Без беренче класста бергә укыдык, мин аны ... беләм. 2Алия белән Р инат минем тган көндә очраштылыр, ... кадәр алар таныш түгел иделәр. 3. Буран туктады, ... балалар урамга чыктылар. 4. Кояш чыкты, ... балалар йокыдан уянды. 5. Әтием бүген эштән соңрак кайта,... без кунакка киттек.
( Шуннан бирле, анннары, шуңа кадәр, шул вакытта, шуннан соң)
4. Нокталар урынына иярчен җөмләләрне куеп языгыз.
А) ... , кошлар кайттылар,
Б) ... , көтү кайтты.
В) ... , җыелыш башланган иде.
Г) ... , көчле җил исте.
Д) ..., тузан басылды.
Е) ... , ишекне ачтылар.
_ ..., аш пешеп чыкты.
) ... , вакыт җитми.
( Кояш баер алдыннан, яңгыр башланыр алдыннан, яңгыр яугач, звонокка басу белән, Без сөйләшеп утырганда, яз җиткәч, әти каилгәндә, бала туганнан бирле)
5. Тәрҗемә итегез,җөмләләрне язып бетерегез.
Когда папа возвращался с работы,… .
До того, как папа вернулся с работы,… .
С тех пор , как папа вернулся с работы … .
Тыңлап аңлау: Безнең сыйныфта”
Безнең сыйныфта 14 укучы. Ундүртебез 14 төрле. Моны көндәлеккә карау белән аңлап була. Яхшы укучыларның көндәлегендә “4” ле һәм “5” ле билгеләре көлеп утыра. Кем тырышып укымый, аның көндәлеге “3” леләр белән тулган. Фәрит белән Кәбир сыйныфта иң ялкау малайлар. Аларның көндәлегендә расписание дә, өй эшләре дә язылмаган. Укытучылар “2” ле билгесе куйганда, дәресне язалар. Ләкин бу малайлар көндәлекне күп вакытта өйдә онытып калдыралар.
Безнең көндәлекләрне һәр атна саен сыйныф җитәкчебез җыеп тора. Ул тикшереп кул куйгач, берничә укучыны ачулана. Көндәлеккә пөхтә, матур язарга кирәк. Һәр алган билгене укытучыдан куйдырырга кирәк. Өйгә кайткач, әти-әнигә көндәлекне күрсәтергә кирәк. Кайбер укучылар моны эшләми, шуңа апабыз аларны ачулана.
Безнең сыйныф болай дус яши. Без бер-беребезгә булышабыз. Кем өй эшләрен эшләп килми,аңа дәфтәрләрне биреп торабыз.Күчерсеннәр, “2” ле алмасыннар! Ә менә отличница Әминә дәфтәрен беркемгә дә бирми. Өй эшен күрсәтми, үзегез эшләгез дип аңлатырга тотына. Тәнәфестә аны тыңлап, мәсьәләне чишәргә өйрәнеп утырмассың бит инде! Тиз генә күчерәсең дә уйнарга вакыт кала. Ә без Әминәне яратмыйбыз, ә укытучыбыз аны гел мактый, Янәсе, Әминә дөрес әйтә, күчереп белем алып булмый,үзеңә укырга, мәсьәләләрне чишәргә кирәк. Белмим, бәлки, ул хаклыдыр.
Контроль эш. Теркәгечләр. Җөмлә төрләре.
I вариант
1. Җөмләләрне дәвам итегез.
1) Укытучы яңа теманы аңлатканда ... .
2) Алтынчы дәрестә утыру ... .
3) Үзең эшләп тапкан акча ... .
4) Табиб авыру янына кергәч, ... .
2. Тәрҗемәсен языгыз.
1) Ачыкланды: имтиханнаарны 11 нче мәктәптә тапшырачакбыз.
2) Әби авырганда, без бик борчылдык.
3) Вам что нужно, я то и куплю.
4) Все знают, что поступить учиться нелегко.
3. Баш җөмләгә иярчен җөмләне сайлап языгыз.
1) Кемнәр аңлый, ... .
2) ... , шуны дусты хөрмәт итә.
4. Җөмләнең ахырын табыгыз.
Аның апасы килгәнне бүген ул дәрескә яхшы әзерләнгән.
Без мәктәптә бергә укыдык , мин дә шунда барам.
Күренеп тора: алар белән очрашу зур бәхет.
Син кая укырга керәсең , сиңа кем әйтте?
Була шундый кешеләр: шуннан бирле мин аны күрмәдем.
5. Сорауга җавап бирегез.
Сезгә нинди һөнәр кешеләре ошый һәм ни өчен?
6. Как скажете:
-Как только мама вышла из комнаты , маленькая девочка громко заплакала.
-Кто любит свою профессию, тот каждый день с удовольствием ходит на работу.
-Если сами не съедим , от дадим птицам.
-Вам хочется сходить на рынок.
II Вариант
1. Җөмләләрне дәвам итегез.
1) Бүген иртән мәктәпкә барганда ... .
2) Әнинең шатлануын күрү ... .
3) Үзе эшләп тапкан акчаны ... .
4) Дустым безгә килгәч , ... .
2. Тәрҗемәсен языгыз.
1)Хәл ителде: безнең сыйныфтан ярышка ул барачак.
2) Ул нәрсә әйтә , мин шуны эшлим.
3) Все знают ,что нужно быть честным.
4) Кто хорошо работает, того человека везде любят.
3. Баш җөмләгә иярчен җөмләне сайлап языгыз.
1) Киңәшем шул: ... .
2) ... , безнең вакытыбыз юк.
4) Җөмләнең ахырын табыгыз.
Аның апасы килгәнне безнең күрше фатирын сата икән.
Без сигезенче сыйныфта бергә укыдык , шулар сәгать сигезгә килә.
Кичә бер яңалык ишеттем: бу турыда дустыңа сөйләмә.
Кемнәр ярышта катнаша, миңа ул әйтте.
Сиңа киңәшем шундый: хәзер ул башка мәктәптә укый.
5. Сорауга җавап бирегез.
Мәктәпне тәмамлагач , кем булырга телисез ,ни өчен?
6. Как скажете :
-Как только папа пришёл с работы ,мама накрыла стол.
-Зуфар остался в деревне ,потому то любит свою профессию.
- Если день будет солнечный ,пойдем в лес.
- Вам хочется сходить на театр.
Сүзлек диктанты “ Һөнәр сайлау “ темасы буенча
1. Сүзләрне тәрҗемә итегез.
Белгеч, нәтиҗә, хәрәкәт,бораулаучы, суларга, ышанычлы,куаныч.
2. Текст өстендә эш.
1) Җир йөзендә нинди генә һөнәрләр юк: укытучы, табиб, эшче, сатучы, официант, юрист, бухгалтер, очучы һәм башкалар. 2) Хәзер яңа һөнәрләр барлыкка килде: брокер, эшмәкәр, банкир, секретарь-референт, менеджер...
3) Һөнәр сайлау – бик җаваплы эш, шуңа күрә мин киләчәк һөнәрем турында күп уйлыйм.
4) Минем әти-әниемнең дә һөнәре начар түгел. 5) Әнием балалар бакчасында тәрбияче булып эшли. 6) Ул балаларны бик ярата, аңа эше бик ошый. 7) Балалар да әниемне хөрмәт итәләр.
8) Әтием – инженер. 9) Ул химия-технология институтын тәмамлаган. 10) Хәзер ул нефть эшкәртү заводында цех башлыгы булып эшли. 11)Аны эшендә ихтирам итәләр, чөнки әтием гадел, намуслы кеше.
12) Һөнәрләрнең барысы да яхшы, ләкин һәр кеше үз мөмкинлекләрен яхшы белергә тиеш.
А 1. очучы сүзенең дөрес тәрҗемәсен табыгыз.
1) охотник; 2) летчик; 3) писатель; 4) ученик.
А 2. 3 нче җөмләдәге сайлау сүзе фигыльнең кайсы төркеменә карый?
1)хикәя фигыль; 2) исем фигыль; 3) инфинитив; 4) сыйфат фигыль.
А 3. Кайсы очракта кушымчалар дөрес күрсәтелгән?
1) бак-ча-сы-нда; 2) бакчасын-да; 3) бакча-сы-н-да; 4) бакча-сы-нда.
А 4. 2нче җөмләдә астына сызылган сүзнең дөрес тәрҗемәсен табыгыз.
1) имеются; 2) появились; 3) расположились; 4) начались.
А 5. 9 нчы җөмләдәге астына сызылган сүзнең заманын билгеләгез.
1) хәзерге заман; 3) билгеле үткән заман;
2) билгесез үткән заман; 4) киләчәк заман.
А 6. 6 нчы җөмләнең төрен билгеләгез.
1) гади җөмлә; 3) теркәгечле тезмә кушма җөмлә;
2) иярченле кушма җөмлә; 4) теркәгечсез тезмә кушма җөмлә.
А 7. 3нче җөмләдә астына сызылган сүз нинди бәйләүче чара?
1) бәйлек; 2) теркәгеч; 3) мөнәсәбәтле сүз; 4) кушымча.
В 1. 9 нчы җөмләнең ия һәм хәбәрен табыгыз.
В 2. 7 нче җөмләләрдәге астына сызылган сүзнең синонимын языгыз.
В 3. 8-11 нче җөмләләрдән тартымлы исемнәрне табыгыз.
В 4. 12нче җөмләнең төрен языгыз.
В 5. 11 нче җөмләнең бәйләүче чарасын күчереп языгыз.
В 6. 8-11 нче җөмләләдән җыйнак җөмләнең номерын языгыз.
В 7. 8-12 нче җөмләләрдән инфинитивны күчереп языгыз.
В 8. Һөнәр сүзенә күплек сан, I зат, төшем килеше кушымчаларын өстәп языгыз.
В 9. 11нче җөмләдәге сыйфатларны күчереп языгыз.
Изложение “Табигать һәм кеше”
Кеше тормышы табигать белән бәйләнгән. Табигать безгә азык, кием, торыр урын бирә, тормышыбызны бизи.
Хәзерге вакытта табигатьне саклау проблемасы аеруча мөһим, чөнки үсемлекләр, хәйваннар, җирдәге байлыклар кими. Ә киләчәк еллар өчен без хәзер кайгыртырга тиеш, чөнки бу җирдә без яшибез, безнең балаларыбыз, оныкларыбыз яшәячәкләр.Шуңа күрә һәр кеше табигатьне сакларга тиеш. Аның байлыкларыннан дөрес файдаланырга, аны саклау өчен көрәшергә тиеш.
Кеше үзе дә - табигать баласы. Шунлыктан табигатьне саклау - һәр кешенең изге бурычы.
Сүзлек диктанты.”Табигать һәм кеше”
1. Сүзләрне рус теленә тәрҗемә итегез.
Тирә-юнь, изге, хыял, аптырый, уртаклаша,сындырырга, агулы, сукмак
2. Сүзләрне төзелеше буенча тикшерегез.
Куныгымны, иптәшләренә, тавышларын, коштан,казлардан
3. Тиешле кушымчаларны куеп языгыз.
1) Көз якынлашуга, кыр үрдәк... һәм башка кошлар җылы як... китәләр. 2) Кызлар күл буе... иптәш... белән ял итәргә төштеләр. 3) Кыр каз... йорт кош... өчен ясалган оя... яптым. 4) Кунак... көндез алма бакчасы... алып кереп йөртә идем.
4. Тәрҗемә итегез.
Со своими товарищами, в нашем лесу, из твоего дома, вашему новому другу, наши соседи,от моих друзей
5. Дөрес тәрҗемәләрне табыгыз.
1. Сындырырга - а) пачкать; б) срывать; в) ломать.
2. Аккуратный - а) затлы; б) пөхтә; в) шакмаклы.
6..Как скажете о том ,что:
