Авар мац1алъул г1адатияб гуреб дарс.
Тема: Частицаби. Частицабазул группаби. 7 класс.
Эпиграф дарсил:
Г1агараб авар мац1.
Дир кинабго бечелъи, кинабго хазина, дир дарман, дир гьаракь.
Дуца, квер кьун, вит1ана дун гьит1инаб росулъа к1удияб дунялалде.
Мун кидаго дунгун буго. Кинидахъ дица къабул гьабураб дур коч1ое кидаго дун хисич1о.
Дир рек1елъ ц1а бакизе, г1уч1ал росизе, дун дур мадугьалихъе ине ккеч1о.
(Расул Х1амзатов).
Дарсил мурадал:
1.Ц1алдохъабазе частицабазул, гьезул группабазул баян кьей. Х1алт1абазул кьуч1алда щула гьаби.
2. Морфология такрар гьаби.
3. Вижараб ракьалде, гьелъул т1абиг1аталде рокьи бижинаби. Гьеб ц1унизе ккеялде лъимал рач1инари.
Дарсил план:
1. Дарсиде х1адур гьари.
2.Союзал такрар гьари. Рокъобе кьураб х1алт1ул хал гьабила.
3.Ц1ияб дарс.
4.Щула гьаби.
5. Дарсил х1асил.
6.Рокъобе х1алт1и.
Дарсил ин:
1. Дарсиде х1адур гьари.
2.Союзал такрар гьари. Рокъобе кьураб х1алт1ул хал гьабила.
3.Ц1ияб дарс.
Учителасул калам:
Гьал раг1абазда гьоркьоб бугеб бат1алъи щиб?
Ва, жеги, гьединго, амма, я, ялъуни, яги, унго, -дай, -цин,- илан, -йилан, -гун, -х1а, -ха,-гицин, -го, -ги, гуро, цо, ле. хун (1 слайд)
Ц1алдохъаби: «Ва, жеги, гьединго, амма, я, ялъуни –ккола союзал. яги, унго, -дай, -цин,
-илан, - йилан, -гун, -х1а, -ха, -гицин, -го, -ги, гуро, цо, ле, -хун -ккола частицаби. Частицабаз раг1абазул яги раг1абазул дандраязул маг1набазе т1адеги бат1и-бат1иял кьерал кьола. Жидерго т1убараб лексикияб маг1на гьеч1олъиялъ суал лъоларо, предложениялъул членлъунги рук1унаро. Масала: унго космонавтищ нилъехъе вач1унев вугев? Расул, мунищ вук1арав? Бачея, гьудул нохъода хут1аразул бакъан. Предложениялда жаниб жидеца т1убалеб хъулухъалде балагьун, цо-цо раг1аби рук1ине бегьула, частицабилъунги,союзаллъунги,суффиксаллъунги,т1убараб маг1наялъул предложениялъул членаллъунги. Мисалал :
цараца цин г1анк1у ани, хадуб х1елекоги ина (х1ал)
Царацацин гуродай дур г1анк1у араб? (частица)
Я кьурде, Муса, я кеч1 ах1е (союз)
Ах1ея,Муса кеч1( частица)
Асиятги Асмаги гьудулзаби руго (союз)
Асмаги ц1алдезе ц1акъай йик1ун йиго (частица)
Жиб нахъе рехунилан, раг1ул яги предложениялъул аслияб маг1наялъе мукъсанлъи кколеб гьеч1они, гьеб жо ккола частица: кколеб бугони, гьеб бук1уна я предложениялъул членлъун, я союзлъун, ялъуни суффикслъун.
Масала: Бачея, гьалмагъ, бихьизе дурго машина.
Боц1иги лъик1аб бук1ун буго гьазул.
Гьоболас кванида кверцин хъван батич1о.
Частицабазул к1варалде балагьун, гьел рикьула 2-го группалде:
модальниязде ва цитатиязде.
А) Гьикъул маг1на кьолел (унго. Унгойищ) –ищ,-йищ, -нигищха
б) ах1ул ( щиб ле)
в) ишараялъул ( гьале, гъоле, доле. Гьабеле, гъобеле.)
г) щаклъиялъул (-дай,-дайха)
гъ) дандекквеялъул (-г1ан, -г1анаб,-г1адаб)
Гь) к1вар кьун, бат1а гьабиялъул (-го,-цин,-ги,-ни,-яли,-х1о,-х1и,-ниги,--гицин,
Г1) гьедиялъул- -х1а
д) улъиялъул ( у)
е) баянлъи гьеч1олъиялъул ( цо)
ж) г1урхъи ч1ваялъул (г1иц1го,цох1о)
з) т1алаб ва жаваб тамах гьабиялъул (-ха,-а)
Цитатиял частицаби:
-ан, -ян, -илан, йилан.
4.Щула гьаби.
Х1алт1и- №1,2,3.
5. Дарсил х1асил.
6.Рокъобе х1алт1и: 79-80 параграфал, х1алт1и- № 4,4
Авар адабияталъул г1адатияб гуреб дарс. № 5.
Дарсил тема: Фазу Г1алиева «Маг1арулав»
Дарсил мурадал:
1.Кеч1 пасих1го ц1алиялъул даража борхизаби.
2. Т1убараб идеябгун тематикияб анализ гьабун ругьун гьари. Сипатияб анализ такрар гьаби.
3. Нилъер Ват1аналде, вижараб ракьалде, гьелъул т1абиг1аталде рокьи бижинаби, рух1ияб рахъ бечед гьаби. Эбел-инсул адаб гьаби.
Дарсил алатал: интерактивияб хъарщи, компьютер, понц1ераби, гъот1ол сурат.
Дарсил тайпа: ц1ияб лъай кьеялъул дарс.
Дарсил план:
1.Байбихьи.
2.Понц1ерабазда жанир ругел суалазе жавабал кьей.
3.Раг1икъот1 ц1езаби.
4.Цебеккун малъараб материал такрар гьаби.
5.Ц1ияб дарс бицин.
6.Дарс щула гьаби.
7. Рокъобе х1алт1и.
8. Дарсил х1асил гьаби.
1.Байбихьи (Шамиль Ханакаевасул «Салам » кеч1 ах1улаго, байбихьула дарс.)
2.Лъимал, жакъа нилъеца ч1езе буго гъвет1. Гьеб буго г1ажаибаб лъаялъул гъвет1. Кинаб нужеца лъай бихьизабилеб, гьелда бараб бук1ине буго нилъер гъвет1. Гъвет1 ч1езе санаг1атаб бак1 батизе ккола. Бак1 балагьизе буго нилъеца. Гьеб батизе ккани, нужеца суалазе жавабал кьезе ккола. Гьел суалалги руго понц1ерабазда жанир.
1.Нилъер Ват1ан щиб ?
2.Нилъер районалда ц1ар щиб?
3.Нилъер росдаде ц1ар щиб?
Гьанже нилъеца гъвет1 ч1езе буго. Нилъеца гьеб ч1езе буго Дагъистаналъул Казбек районалъул Гуни росулъ.
3. Раг1икъот1(4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15 слайдал)
|
| 1. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 2. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 3. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 4. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 5. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 6. |
|
|
|
|
|
|
|
|
| 7. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 8. |
|
|
|
|
|
| 9. |
|
|
|
|
| 10. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| 11. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1.Инсанасул рек1ел х1ал, предметазул сипат-сурат баян гьабизе хъвалсараб маг1наялда х1алт1изабараб раг1и, «бахчараб дандекквей» ккола….(метафора)
2. Коч1олаб каламалъулъ, цого рагьукъал гьаркьал такрарлъун, лъугьунеб дурусаб чвахиялда абула … (аллитерация)
3.Г1. Шахтамановасул «Халкъалъул ццин» абураб асаралъул аслияв багьадур …(Заг1ал)
4. «Халкъалъул ццин» абураб асаралъул авторасде ц1ар …(Г1умарх1ажи)
5.Ц1адаса Х1амзатил асар «Гъалбац1ги ….» (г1анк1ги)
6. Хъвай-хъваг1ай бижун хадуб бижараб, жиндир авторги вугеб кагътида хъвараб художествияб калам ккола … (адабият)
7. Бег1ераб раг1ул устар, кицабиял алфазазул автор Инхоса …(Г1алих1ажияв)
8. Асаралъул аслияб пикру, хъвадарухъанас жиндирго аслияб суалалъе кьураб жаваб ккола … (идея)
9.Художествияб асаралда жиндир х1акъалъулъ бицен гьабулеб жо ккола… (тема)
10.Загьруги кьун хвезе гьавурав шаг1ир, Ругъжаса …(Эльдарилав)
11.Рак1гъеялъе, анищал-хьулал рагьиялъе, малъа-хъваязе г1оло ургъун бахъараб лъугьа-бахъиназул х1акъалъулъ халкъалъ харбидалъун бицунеб асар ккола…(маргьа)
Учитель: Гьанже, лъимал, т1аса гъоркье кинаб раг1и лъугьараб? Гьеб буго нилъер жакъасеб дарсил тема.
Нилъеца гъвет1 ч1езе гвенд бухъана. ( 19 слайд)
4.Цебеккун малъараб материал такрар гьабила.
Рак1алде щвезе гьабила Ф.Г1алиевалъул творчество.
1-2 ц1алдохъанас бицина Ф.Г1алиевалъул творчество маг1арул мац1алда, 1-2 ц1алдохъанас таржама гьабила, бицина г1урус мац1алда. (20-28 слайдал)
Гъвет1 ч1езе бугеб ракь беэн гьабуна. (29 слайд)
5.Ц1ияб дарс.
Суратазул кумекалдалъун лъимал жалго т1амила тема рагьизе (30,31,32 слайдал)
Нилъеца гъвет1 ч1ана. (33 слайд)
Муг1алималъ Фазу Г1алиевалъул «Маг1арулав» абураб асар пасих1го ц1алила. Асаралъул тема, проблема, идея батила.
Учитель: Фазу Г1алиевалъул «Маг1арулав» абураб коч1ол тема буго Даку Асадулаевасул кеч1 ах1изе бугеб гьунаралъул тема. Даку Асадулаевасул кеч1 ах1изе бугеб гьунаралъ шаг1иралъе гьабулеб бугеб асаралъул бицунеб буго коч1олъ.
Проблема щиб жо кколеб, лъимал?
Проблема ккола авторас жиндирго асаралъулъ борхулеб бугеб суал. «Маг1арулав» абураб коч1олъ Фазу Г1алиевалъ борхулеб буго маг1арул сариналъул пасих1лъиялъул, камиллъиялъул ва гъварилъиялъул суал.
Идея щиб жо кколеб, лъимал?
Фазу Г1алиевалъул «Маг1арулав» абураб коч1ол идея буго маг1арул сариналъул пасих1лъи, пикруялъул камиллъи ва гъварилъи нилъеца ц1унизе ккей. Д.Асадулаевасул кеч1 ах1изе бугеб гьунар нилъеда к1очене бегьуларо, гьеб нилъеца ц1унизе ккола.
Лъимал, нилъер гъвет1 к1удияб г1уна.
Релаксация .
1-3 минуталъ Д.Асадулаевас ах1улеб коч1охъ г1енеккила ( 35 слайд)
6. Дарс щула гьаби.
Т1адкъай 1. Ц1алдохъабазда кеч1 ц1ализе гьабила.
Т1адкъай 2. Коч1ол сипатияб анализ гьабила.
7. Дарсил х1асил гьаби.
Щиб жакъа нужеда лъараб?
Дарс бокьарабищ нужее?
Кинаб т1адкъай бищунго бокьараб?
Хъорщода гъот1ол сурат. Лъималаз берцинал раг1аби абила. Гъвет1 т1егьала (41 слайд).
8.Рокъобе х1алт1и кьела: Фазу Г1алиевалъул «Маг1арулав» абураб коч1ол 7 куплет рек1ехъе лъазабизе.
Контролияб х1алт1и.
Фазу Г1алиевалъул «Маг1арулав» абураб асаралъул жанр ва автор бице.
«Маг1арулав» абураб асаралъул аслияв багьадур щив кколев?
Фазу Г1алиевалъул «Маг1арулав» абураб асаралъул тема щиб кколеб?
Фазу Г1алиевалъул «Маг1арулав» абураб асаралъул идея щиб кколеб?
Дандекквей сунда абулеб?
Литература
1.А.Гь. Х1амзатов . Авар мац1 6-7 классазе- Мах1ачхъала,
Мах1ачхъала НИИ педагогикаялъул издательство 2008.
2.М.М Муртазаг1алиев, А.М.Муртазаг1алиев. Авар мац1 8-9 классазе.
Мах1ачхъала НИИ педагогикаялъул издательство 2011.
3. Б.Г.Испагиева, М-Р.Х1айбулаев, Н.М-Р.Х1айбулаева. Авар адабият.6 класс.
Мах1ачхъала НИИ педагогикаялъул издательство 2006.
4.Г1.Г1абдурах1манов.Ч.Мажидова. Авар адабият.9 класс.
Мах1ачхъала НИИ педагогикаялъул издательство 2004.
5.М-К. Гьиматов .Рек1елгъеялъулаб грамматика. 1980.
6. Интернет-ресурсал.
