Махм?т ?аш?ари ?мірі мен шы?армашылы?ы

Сабақтың мерзімі:

Сабақтың тақырыбы: Махмұт Қашқари өмірі мен шығармашылығы

Сабақтың мақсаты.

1.Білімділік: Оқушыларды ислам дәуіріндегі әдебиеттің өкілі Махмұт Қашқаридің өмірі мен шығармашылығымен таныстыру

2.Дамытушылық: Оқушының тіл байлығын жетілдіру , балаларды тез ойланып, жауаптарын тиянақты айта білуге дағдыландыру.

3.Тәрбиелік: Халқымыздың мұрасын бағалай білуге,тарихымызды қадірлеуге тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: Оқулық, дидактикалық материалдар, т.б.

Сабақтың түрі: жаңа сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері: әңгімелеу, өз бетімен жұмыс,сұрақ-жауап

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу Оқушыларды түгелдеу Сыныптың сабаққа дайындығын тексеру

ІІ.Үй тапсырмасын пысықтау

Жатау сұрау

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

Сабақтың тақырыбын мақсатын хабарлау.

Ортағасырлық Шығыстың ас ірі ойшылдары Жүсіп Баласағұн мен Махмуд Қашғари болды. Ол екеуінің де шыққан тегі түркілер еді. Сондықтан олар түркі халықтарының тарихын, мәдениетін, тілін, салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрпын зерттеуге баға жетпес үлес қосты.

Махмұд Қашқари (ХІ ғасыр) – түркі ғалымы, әйгілі «Диуани лұғат ат-түрк» («Түркі сөздерінің жинағы») атты еңбектің авторы. Толық аты жөні Махмұт ибн әл Хұсейн ибн Мұхаммед. Туған жері – қазіргі Қырғызстан жеріндегі Ыстықкөл жағасындағы (кей деректе Шу бойындағы) Барсхан қаласы.

Махмұдтың әкесі белгілі қолбасшы, Барысханның әмірі болған. Ол кейін Қарахан әулеті билеген мемлекеттің мәдени-саяси орталықтарының бірі – Қашқарға ауысқан. Махмұд осында дәріс алған, ұзақ жылдар тұрған. Оның аты-жөніне қай жерден шыққанын көрсететін дәстүрмен «Қашқариді» тіркеуінің мәнісі де содан.

Ғалымның туған, өлген жылы белгісіз. Өз заманының аса білімдар филологы, тарихшысы, этнографы, географы ретінде танылады.

Махмұд Қашқари – түркінің тұңғыш тіл маманы, түркі тілінің оқулығын жасаған, грамматикасын түзеп, жалпы түркі әлемінің тіл өнерінің өрісін кеңейтіп, өркенін өсірген ғұлама. Түркі жұртының бай тарихы, географиялық жағдайы, әдебиеті мен өнері, этнологияық ерекшеліктері «Диуани лұғат ат-түркте» нақты тарихи деректілік сипатпен танылған. Дастанда білім, ақылдың қасиеттері жақсылық және жамандық, адамгершілік қасиеттер, адамгершілік құндылықтар туралы мәселелер қарастырылады, мәселен, «Ақылды – ұлы, білімді – білікті, қонса екеуі, ұлы етер жігітті», «Ақыл пайда бола, ұлылық толады, білім кімде со білікті болады», «Білімсіздер бар кеселді көреді, емдемесе тектен-текке өледі», «Ақыл – шырақ, қара түнді ашатын, Білім – жарық, нұрын саған шашатын», «Ақылдыға қадір – құрмет лайықта, Ақымақ жан керең, сезбес айыпты!»…

«Білім – байлық, азаймас һәм жоғалмас, қарақшы, ұрыға да тоналмас!».

Білік-білім туралы Жүсіп Баласағұни өзіне ақыл кеңес береді: «Білік біліп – төрден орын аларсың, Білік білсең, күшті, берік адамсың», «Білік-түпсіз, шетсіз-шексіз бір теңіз, қанша сімір, сарқылмайды білсеңі

ІV. Cабақты меңгерту.

• Бір шумақ өлеңін құрлысына талда.

V. Сабақты қорытындылау.

Мақал-мәтелдерін мәнерлеп оқыту

VІ. Үйге тапсырма беру .

Жаттау VІІ. Бағалау.