«Ядролы? ?арусыз болаша??а!»

Сабақтың тақырыбы:« Ядролық қарусыз болашаққа!»
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:Семей полигоны туралы білімін тереңдету. Ядролық қарудың адамдарға тигізер зардабы туралы айта отырып ой - өрісін кеңейту.
Дамытушылық: Оқушылардың шығармашылық жұмыс істеу қабілетін дамыту. Өз ойларын еркін айтуға үйрету.
Тәрбиелік:Елін, жерін, сүюге, аялауға, экология - лық тәрбие беру.
Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақта, суреттер. кітаптар
Сабақтың түрі: аралас сабақ, сұрақ - жауап
Сабақтың барысы:
І Ұйымдастыру
а) Оқушылармен, қонақтармен амандасу
б) Оқушыларды түгелдеу
ІІ. Жаңа сабақ
Кеш Қазақстан Республикасының әнұранымен басталады.
Тіршілікте не ғой дейсің ең қымбат
Тіршілікте адам қымбат, сен қымбат
Ал адамға ауа қымбат бәрінен
Ауа қымбат, алатұғын дем қымбат.
Семейім танылып ең бар ғаламға,
Абай мен Шәкәрімдей ұлдар туған.
Бүгінде жарылыстан зар жылаған,
Болашаққа үміт артар қай ұрпағың.
Семей тарих таңбасы қалған қалаларға жатады – Ол әдебиет, өнер мен ғылым қайраткерлерінің тұған жері болып табылады. Бұл ұлы ақын, Қазақстанның ұлттық мақтанышы Абай Құнанбаев, көрнекті философ Шәкәрім Құдайбердиев, әлемдік әдебиеттің корифейі Мұхтар Әуезов, халық әншісі Бибигүл Төлегенова және т. б. туған жер.

Атом бомбасы адамзатқа келер қайғы мен қасірет. 1949 жылы 29 тамызда таңертеңгі сағат 7 - 00 де алғашқы атом бомбасы күші 20 килотонна осы полигонда сыналды. Бұл Семей облысының Солтүстік Батыс аумағында Дегелен жотасының түбіне атом бомбасын сынау полигонын орналастыру туралы шешім қабылданды. Семей ядролық сынақ полигоны ядролық сынақ жасайтын әлемдегі ірі полигондардың бірі болған.

1949 бен 1962 жылдар арасында онда 30 жер беті сынағы жасалды және 88 ядролық қондырғы ауада сыналды, олардың арасында бірінші термоядролық қондырғы (1953 жылы 12 тамызда) мен алғашқы сутегі бомбасы (1955 жылы 22 қарашада) бар, 6 қондырғы үлкен биіктікте, ғарышта сыналды. Жер бетіндегі сынақтан басқа полигонда 340 - тан астам жерасты сынағы: тік ұңғылар мен көлбеу туннельдерде жасалды.

Сондай – ақ полигонды, Семей - 21 деп аталған. Оған аса дарынды, ғалым, физик атом сынағына үлес қосқан Сергей Курчатов 1974ж жасырын қалаға Курчатов есімі берілді.
1963 жылға дейін атом бомбалары жер бетінде және ашық ауада сыналды.

Аймақтағы Шаған және Ащысу деп аталатын екі өзеннің түйісер тұсында, 1965 жылдың 15 
қаңтарында жер асты жарылысы болды. Осының салдарынан атақты Атом көлі пайда болды.
Ал Антиядролық қозғалыс тарихы 1989 жылы 25 ақпанда басталды. Осы күні КСРО Жоғарғы Кеңесіне депутаттыққа үміткер Олжас Сүлейменовтың сайлауалды сөзі жоспарланған болатын. 28 ақпанда Қазақстан жазушылар үйінің ғимаратына жүздеген адам жиналды. Осылайша жалпыхалықтық антиядролық «Невада - Семей» қозғалысы пайда болды.

Ол Семей ядролық полигонындағы сынаққа жаппай наразылық білдірді. 1989 жылы қозғалыс Семей полигонында жоспарланған 18 ядролық сынақтың 11 - ін тоқтатты. Тек 7 жарылыс болды, соңғысы 19 - шы қазанда болды.
1991 жылы 29 тамызда полигон ҚР президенті Н. Назарбаевтың жарлығымен жабылды.
«Қара жорға» биі.

Сынып Өткізген уақыты

Сабақтың тақырыбы: Алюминий және оның қосылыстары

Сабақтың мақсаты:Екідайлы элементтер жайлы білімді сатылай кешенді талдай отырып дамыту. Алюминиийді мысалға ала отырып жай зат ретіндегі қасиеттерін,қосылыстары олардың қолданылуы туралы мәлімет алу.

Сабақтың міндеті: 1.Екідайлы элементтер табиғатын оқып-үйрену

2. Алюминиий оның қосылыстарымен танысу

3.Тірек-сызбаны есеп шығаруда қолдана білу

Сабақтың әдісі: жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: Сатылай кешенді талдау технологиясы

Көрнекілігі: Периодтық кесте, қымбат, бағалы тастар (жинақ), тау жыныстары(жинақ),

Al сымды қыздыру(44 сурет). Алюминий (жинақ), Al қолдану (45 сурет)

Сабақтың жүру барысы:

Болмаса да айтарлықтай салмағым

Көп металдан ардақтымын алдамын

Ұшақ болып аспанға ұшып, қалықтап,

Жердің жүзін,көк аспанды шарладым.

Дюралюмин дейтін менің қоспамды,

Әспеттейді химияның достары

Тұрмыста үстел,ыдыс-аяқ кереует,

Бағандардың бұйдаларын қостым мен

Қағаз да мен кәмпит,шайды сәндеген

Токқа балқып келіп тұрған ән де мен

• Өлең жолдарына талдау жасап, мысалдар келтіру арқылы шешуін табу.

Периодтық жүйедегі орны

1.Химиялық таңбасы- Al

2.Реттік нөмірі- 13

3.Ar(Al)- 27

4.Период нөмірі- ІІІ (кіші)

5.Топ нөмірі-ІІІ (негізгі)

Атом құрылысы:

1.Ядро заряды- +13

2.Электрон саны- 13

3.Протон саны- 13

4.Нейтрон саны -14

5.Энергетикалық деңгей саны -3

6.Валенттілік электрондары- 3

7. Электрондық конфигурациясы 1s² /2s²2P⁶/3s² 3p¹

Табиғатта кездесуі:

1.Өзгемен салыстарғанда алатын орны- І

2.Өзге элементтермен салыстарғанда алатын орны-ІІІ (O₂,Si)

3.Алюмосиликаттар (Al, O₂, Si, Сілті Me,Сілті.жер Me)

4.Каолинит (H₂O₃· 2SiO₂· 2H₂O) саз балшық

5.Корунд (Al₂O₃) өте қатты, рубин(қызыл), аметист(күлгін),сапфир (көк) 43 сурет

6. Боксит (Al₂O₃ · nH₂O)

7.Қазақстанда кездесетін кен орындары: Қостанай,Ақтөбе облыстарында

Физикалық

m- күмістей ақ, Me, p=2.7 г/см³

Электр жылу өткізгіш(Ag,Cu); T қайнау=650⁰С

Кристал торы-көлемді орталық куб.

Қасиеті

Химиялық

1.Белсенді Me (Me^k акт. қатары) бірақ алюминий ыдыс +O₂; H₂

2.4Al⁰ +3 =

Al- тотықсыздандырғыш

Al₂O₃ –қабықша қалыңдығы: 0,00001мм

Al₂O₃ –күңгірт m, жемірілуге тұрақты

3.

4.

5.

6.

7.

8.2Al+Fe₂O₃=Al₂O³ +2Fe+3241кДж

Қосылыстары:

1. Al₂O₃ ф.қ. Т-ақ, Тб.= 2050⁰С

Кристал торы-атомдық байланыс-ковалентті

(зат берік,қатты)

Al₂O₃- суда ерімейді, онымен әрекеттеспейді

Х.қ. Al₂O₃+6HCl 2AlCl₃+3H₂O

Al₂O₃ +6NaOH 2Na₃AlO₃+3H₂O

Қолданылуы: Электролиз арқылы ме Al алу.

Жасанды кристалдар,лазер жасау үшін

Рубин,сапфир

2. Al(OH)₂ T-ақ, суда ерімейді

Алу: AlCl₃+3NaOH=Al(OH)₃↓ +3NaCl

Ақ ірімшік

тәрізді

сапал. Реакция

Х.қ. 1.Al(OH)₃↓+3HNO₃=Al(NO₃)₃ +3H₂O

2. Al(OH)₃ ↓+NaOH= NaAlO₂ +2H₂O

3. 2Al(OH)₃ Al₂O₃+3H₂O

4.Al тұздары әлсіз негіз тұздары ретінде сатылап диссоциаланады. (қышқыл орта көрсетеді)

Алынуы:

2007 ж. Павлодар электролиз зауыты

Қолданылуы:

Есептеу № 9

Мазмұны:

Белгілі: 15,2г → 9г

Белгісіз: х %

Шешуі:

Жауабы: х=15,2%

Тексеру: 59,2г-100%

9г- х%