"?аза? тілі жасау керек м??гілік"

Тақырыбы: «Қазақ тілі жасау керек мәңгілік»

Мақсаты:

Білімділігі: Анатілініңмаңызы мен қоғамдағыорнытуралыжасұрпақтыңанатілініңқадір – қасиетінтүсіне білуге үйрету. Оқушылардытуғантілініңқұдіретінсезінуге,оны қорғауғажәнемәденииетінсақтайбілуге, тілтазалығыүшінкүресебілуге, сөзөнеріне баулу.

Тәрбиелігі: Ата - баба мұрасынаадалдыққажәне оны жалғастырушы болуға баулу, анатілін, ұлтынқастерлеуге, туғантілінсүюге, адамгершілікқасиеттерге тәрбиелеу.

Дамытушылығы: Оқушылардыңтілін ой – өрісіндамыту. Мәнерлепайтабілу дағдыларын жетілдіру. Сөздік қорларын, тілін дамыту.

Көрнекілігі: Слайд. Тілтуралы қанатты сөздер, Елбасының портреті, рәміздер, бейнекөріністер, шарлар, т.б.

Барысы: І бөлім.

Мүғалімнің сөзі: Құрметті ұстаздар және оқушылар!

Бүгін біздің осылай мерекелік кешке жиналып отырған себебіміз - Алланың бізге берген ұлы бақытының арқасы. Ол бақыт – бейбітшілік, ол бақыт – тәуелсіздік. Ал Тәуелсіздігімізді, еркіндігімізді баян етер басты қаруымыз – туған тіл.Осы туған тілімізді қадірлейік, мәртебесін көтерейік деп өткізгелі отырған «Қазақ тілі жсау керек мәңгілік» атты ашық тәрбие сағатының І бөлімін бастауға рұқсат етіңіздер.

Тілге деген құрмет ретінде ҚР-сының мемлекеттік әнұраны орындалсын.

Әнұран:

Тақпақтар:

1-оқушы: Айдын:

Ана тілі асыл күні бабамның,

Қуатымсың ақ сүтіндей анамның.

Сәби шақта бесігімде жыр тыңдап

Туған тілді жаттап өскен балаңмын.

2-оқушы: Елдар:

Көрмегенің ана тілім аз ба сенің,

Өзің барда ескірмес, тозбас елім.

Сен болмасаң ұлы Абай ақын болып

Мұқағали отты өлең жазбас еді.

3-оқушы: Ботагөз:

Туған тілім –тірлігімнің айғағы,

Тілім барда айтылар сыр ойдағы.

Өссе тілім-мен де бірге өсемін,

Өшсе тілім мен бірге өшемін.

4-оқушы: Бекболат:

Тілім менің ғасырлардан аманат,

Аманатқа адам болсын қолғанат.

Ар-намысқа келтірмейік жаман ат

Қазақ болып туылдың ба ендеше,

Өз тіліңді өзгелерге бағалат.

5-оқушы: Наргиз:

Жетер енді әркімге бір ермейік,

Қазақ болсақ, құлашты бір сермейік.

Қанға сіңген ана тілін, халқым – ау,

Шұбарлауға ешқандай жол бермейік.

6-оқушы: Анель:

Ана тілі-біздің туған анамыз,

Анамыздай сыйлап бағып қағамыз.

Ана тілін бағаласақ қалай біз

Өзіміздің сондай болмақ бағамыз.

Ана тілін кім бағалай алмаса

Анасынан безген ұл деп санаңыз.

7-оқушы:Елік:

Тілмен ғана қызық менің тірлігім
Тату еткен ел мен елдің бірлігін.
Туған тілмен асқақ шығып ізгі үнім,
Туған тілде алып жүрміз біз білім.

8-оқушы: Әрбір тілде сөйле әлемді таң қылып,

Ана тілін білмеу қандай заңдылық.

Өсер бабаң, байтақ далаң тұрғанда

Қазақ тілі жасау керек мәңгілік.

Ән: «Анамның тілі, аяулы үні»

ІІ бөлім:

Тәрбие сағатының ІІ бөлімі сайыс түрінде өтіледі. Сондықтан әділқазылар алқасын сйлап алайық. Әділқазылар алқасы:

(Қ.Т.Хамитова, О.Зейнелқызы, Д.Д. САрбасова, А.Қ. Әмиржанова)

Енді сайысымызды бастайық. Сайысқа қатысатын топтарға сәттілік тілеймін.

1-сайыс: Топтың өзін таныстыруы (Топтың аты, ұраны, эмблемасы)

2-сайыс: «Бәйге» яғни білім сайысы. (Бұл кезеңде жүйріктердің қазақ тілі пәнінен білімдері сыналады.) Бір сөзбен айтсақ, сұрақ-жауап сайысы.

5 «а» сыныбы (30 сұрақ)

1.ҚР-сының мемлекеттік тілі.

2.Тілдің қызметі не?

3.Дүниежүзінде шамамен неше тіл бар?

4.Сөйлеушілердің саны жағынан қазақ тілі нешінші орында тұр?

5.Әдеби тіл неше формада өмір сүреді?

6.Тіл білімі неше салаға бөлінеді?

7.Лексика саласы нені зерттейді?

8.Омоним дегеніміз не? Мысал келтір.

9.Синоним дегеніміз не? Мысал келтір.

10.Антоним дегеніміз не? Мысал келтір.

11.Диалект сөз дегеніміз не? Мысал келтір.

12.Эффемизм мен дисфемизм дегеніміз не? Мысал келтір.

13.Тұрақты тіркесті басқаша қалай айтамыз? Мысал келтір.

14.Табу дегеніміз не? Мысал келтір.

15.Неологизм дегеніміз не?

16.Көнерген сөздер дегеніміз не? Мысал келтір. Неше түрі бар?

17.Фонетика нені зерттейтін сала?

18.Қазақ тілінде неше әріп, неше дыбыс бар?

19.37 дыбыстың нешеуі дауысты, нешеуі дауыссыз?

20.Ертегідегі бауырсақ кімге алданады?

21.Мұсылмандардың қасиетті үйі мен кітабы?

22.1 маусым қандай мереке?

23. «Бөбек» қорының презденті кім?

24.Ж-дан басталса, жыл мезгілі,

Қ-дан басталса, онда ол құс белгілі.

25.Мысал деп нені айтамыз? Кімнің, қандай мысалдарын оқыдық?

26.Бес асыл істі ата.

27.Бес дұшпанды ата.

28.Аллегория дегеніміз не?

29. «Толағай»ертегісінің авторы кім?

30.Ер Төстіктің неше ағасы болған?

9 «а» сыныбы (30 сұрақ)

1.Тіл туралы заң қашан қабылданды?

2.Тіл туралы заңда неше бап, неше тарау бар?

3.22 қыркүйек қандай мереке?

4.Биыл қай жыл? (Жылқы)

5.Жігіттің үш жұртын ата.

6.Әліпбидің бірінші және 11-әрпінен тұратын сөз қай сөздің антонимі?

7.Жылдан құр қалған жануар?

8.Қазақ тілінде неше сөз табы бар?

9.Құлагер кімнің аты?

10.Табыс септігінің сұрағы?

11Көмекшілер сөзіндегі жұрнақ?

12.Қазақта топ аттылар жарысын қалай атайды?

13.Әліпбиде неше таңба бар?

14.Қосарлы дыбыстарды ата.

15.Түйеге жұрнақ жалғанса кім болады?

17.Су буынының екі рет қайталануынан құралған сөз қандай сөз?

18.Түбірге жалғанған бөлшек қалай аталады?

19.Күрделі сөздің неше түрі бар? Атап мысал келтір.

20.-ау, -еу жұрнағы арқылы жасалатын сан есім?

21. «Кел-келме» қандай етістіктер?

22.Табыс септігіндегі сөзді қажет ететін етістік.

23.Көсемшенің жұрнақтары:

24. «Абай селк етіп, жалт қарады» деген сөйлемдегі еліктеу сөздерін тап, қай түрі.

25.Одағайдың неше түрі бар? Мысал айт.

26.Кітап сөзіне қай жалғау жалғанғанда көп кітап болады?

27.«Қар жауды» жай сөйлемнің қандай түрі?

28. Көңіл-күйге байланысты өлең-жырларға не жатады?

29. «Қыз Жібек» жырындағы Төлеген мінген қандай ат?

30.Бәдік айтысы дегеніміз не?

11 «а» сыныбы (30 сұрақ)

1.Ата заң қашан қабылданды?

2.Қазақстанда алғаш ғарышқа ұшқан кім?

3.Үш арсызды ата.

4.Әдебиеттегі үш бәйтерек - кімдер?

5.Абайдың шын аты кім?

6. «Мектептен келдім» тіркесінің байланысу тәсілі мен түрлері қандай?

7.Есімшенің жұрнақтарн ата.

8.«Менің елім» қалай түрленіп тұр?

9.Бір топ аттылар тартыспағы қазақта қалай аталады?

10.Алма, сен кітапты алма. Омонимді тап.

11.Толықтауыштың сұрақтары

12.Қарсылықты салаластың жалғаулықтары

13.Атаулы сөйлемде іс-оқиға баяндала ма?

14.Отан сөзіндегі еріндік дауысты қайсы?

15.Түсті металл түрімен аттас болып келетін демеулік шылау.

16.Маржангүл сөзінде ықпалдың қай түрі берілген?

17.Үйшік сөзіндегі –ші қандай жұрнақ?

18.Бірыңғай бітеу буынды сөз тауып айт.

19. «Құтты білік» кітабының авторы кім?

20. Ахмет Байтұрсынұлының мысалдарын ата.

21.Үп-үлкен. Шырайдың қай түрі

22.Теңізден қандай тастар табылмайды?

23.Есім сөздерге не жатады?

24.Көмекші есімге мысал келтір.

25.Қазақ тілінің төл дыбыстары нешеу? Ата.

26.Екі жағынан да оқығанда бірдей мағына беретін 5 сөз ойлап айт.

27.16 желтоқсан қандай мереке?

28.Еліктеу сөздің неше түрі бар?

29.Екі адамның сөзбен сайысуы қалай аталады?

30.Қосарлы дыбыстарды ата.

3-сайыс: «Мың бір мақал» сайысы (Әр топ оқушылары тіл туралы мақал-мәтел айтып жарысады.)

Музыкалық сәлем: «Қамажай биі» 5 «а» сыныбының қыздары

4-сайыс:Үй тапсырмасы. (Әр топ үйде дайындаған тіл туралы шағын көріністерін ортаға салады.)

5-сайыс: «Ән-көңілдің ажары» сайысы(Әр топ бір патриоттық ән орындайды.)

11 «а» сыныбы «Көк тудың желбірегені» әні

9 «а» сыныбы «Жаса, Қазақстан!» әні

5 «а» сыныбы«Туған жерім менің» әні

6-сайыс: Пікірталас

І топ –Жақсы жақтарын айту

ІІ топ – Кемшіліктерін айту

ІІІ топ – Қорытынды

1.Қазақ тілінің қазіргі халі

2.Үш тұғырлы тіл саясаты

3.Қазақ әліпбиін латын тіліне көшіру

Осымен тәрбие сағатымыздың ІІ бөлімі өз мәресіне жетті, яғни, сайысымыз аяқталды.

ІІІ бөлім: «Ана тілі» атты бейнекөріністі тамашалау

Бір қазағым орысшалап бастайды,

Екіншісі шатып-бытып қоштайды.

Қайран қазақ «Дәрежеге жеттік» деп,

Өз тілінде жағын мүлде ашпайды.

Үйде, түзде басқа тілде сөйлесек,

Қайтеміз біз тілімізге шөлдесек?

Өзімізді өзіміз қорлағандай боламыз,

Қошеметтеп басқаны біз, “жөн“ десек.

9 «а» сыныбы (30 сұрақ)

1.Тіл туралы заң қашан қабылданды? (1997 ж. 11 шілде)

2.Тіл туралы заңда неше бап, неше тарау бар? (6 тарау, 27 бап)

3.22 қыркүйек қандай мереке? (Тілдер мерекесі)

4.Биыл қай жыл? (Жылқы)

5.Жігіттің үш жұртын ата. (өз жұрты, нағашы жұрты, қайын жұрты)

6.Әліпбидің бірінші және 11-әрпінен тұратын сөз қай сөздің антонимі? (Ақ-қара)

7.Жылдан құр қалған жануар? (түйе)

8.Қазақ тілінде неше сөз табы бар? (9)

9.Құлагер кімнің аты? (Ақансерінің)

10.Табыс септігінің сұрағы? (кімді? нені?)

11Көмекшілер сөзіндегі жұрнақ? (ші)

12.Қазақта топ аттылар жарысын қалай атайды? (бәйге)

13.Әліпбиде неше таңба бар? (ь,ъ)

14.Қосарлы дыбыстарды ата. (я,ю,е)

15.Түйеге жұрнақ жалғанса кім болады? (түйеші)

17.Су буынының екі рет қайталануынан құралған сөз қандай сөз? (қос сөз)

18.Түбірге жалғанған бөлшек қалай аталады? (қосымша)

19.Күрделі сөздің неше түрі бар? Атап мысал келтір. (4 түрі бар: біріккен, қос, тіркескен, қысқарған сөз)

20.-ау, -еу жұрнағы арқылы жасалатын сан есім? (жинақтық)

21. «Кел-келме» қандай етістіктер? (болымды-болымсыз)

22.Табыс септігіндегі сөзді қажет ететін етістік. (сабақты етістік)

23.Көсемшенің жұрнақтары: (-а,-е, -й; -ғалы, -гелі, -қалы, -келі; -ып, -іп, -п)

24. «Абай селк етіп, жалт қарады» деген сөйлемдегі еліктеу сөздерін тап, қай түрі.

(селк, жалт-бейнелеуіш)

25.Одағайдың неше түрі бар? Мысал айт.

26.Кітап сөзіне қай жалғау жалғанғанда көп кітап болады? (көптік жалғауы)

27. «Қар жауды» жай сөйлемнің қандай түрі? (жақты, жалаң, толымсыз, атаулы емес)

28. Көңіл-күйге байланысты өлең-жырларға не жатады? (жоқтау, естірту, көңіл айту)

29. «Қыз Жібек» жырындағы Төлеген мінген қандай ат? (Бозжорға ат)

30.Бәдік айтысы дегеніміз не?

11 «а» сыныбы (30 сұрақ)

1.Ата заң қашан қабылданды? (1995 жыл 30 тамызда)

2.Қазақстанда алғаш ғарышқа ұшқан кім? (Тоқтар Әубәкіров 1991 жыл)

3.Үш арсызды ата. (ұйқы, күлкі, тамақ)

4.Әдебиеттегі үш бәйтерек - кімдер? (Сәкен, Ілияс, Бейімбет)

5.Абайдың шын аты кім? (ИбраҺим)

6. «Мектептен келдім» тіркесінің байланысу тәсілі мен түрлері қандай? (меңгеру, жалғау арқылы байланысқан.)

7.Есімшенің жұрнақтарн ата. (-ған,-ген, -қан,-кен, -мақ, -мек, -бақ, -бек, -пақ, -пек, -атын, -етін, -йтын, -итін, -ар, -ер, -р, -с)

8.«Менің елім» қалай түрленіп тұр? (тәуелденіп тұр)

9.Бір топ аттылар тартыспағы қазақта қалай аталады? (көкпар)

10.Алма, сен кітапты алма. Омонимді тап. (алма)

11.Толықтауыштың сұрақтары (атау мен іліктен басқа септік сұрақтары)

12.Қарсылықты салаластың жалғаулықтары (бірақ, дегенмен, алайда, әйтсе де)

13.Атаулы сөйлемде іс-оқиға баяндала ма? (жоқ)

14.Отан сөзіндегі еріндік дауысты қайсы? (О)

15.Түсті металл түрімен аттас болып келетін демеулік шылау. (мыс)

16.Маржангүл сөзінде ықпалдың қай түрі берілген? (кейінді ықпал)

17.Үйшік сөзіндегі –ші қандай жұрнақ? (сөз түрлендіруші)

18.Бірыңғай бітеу буынды сөз тауып айт. (мектеп)

19. «Құтты білік» кітабының авторы кім? (Жүсіп Баласағұни)

20. Ахмет Байтұрсынұлының мысалдарын ата. («Маса», «Қырық мысал»)

21.Үп-үлкен. Шырайдың қай түрі (күшейтпелі шырай)

22.Теңізден қандай тастар табылмайды? (құрғақ)

23.Есім сөздерге не жатады? (зат есім, сын есім, сан есім)

24.Көмекші есімге мысал келтір. (жаны, қасы, алды, арты, үсті, асты)

25.Қазақ тілінің төл дыбыстары нешеу? Ата.

26.Екі жағынан да оқығанда бірдей мағына беретін 5 сөз ойлап айт. (қазақ, ата, апа, нан, шаш, кек)

27.16 желтоқсан қандай мереке? (Тәуелсіздік мерекесі)

28.Еліктеу сөздің неше түрі бар? (еліктеуіш, бейнелеуіш)

29.Екі адамның сөзбен сайысуы қалай аталады? (айтыс)

30.Қосарлы дыбыстарды ата. (я,ю,е)

5 «а» сыныбы (30 сұрақ)

1.ҚР-сының мемлекеттік тілі (қазақ тілі)

2.Тілдің қызметі не?

3.Дүниежүзінде шамамен неше тіл бар?

4.Сөйлеушілердің саны жағынан қазақ тілі нешінші орында тұр?

5.Әдеби тіл неше формада өмір сүреді?

6.Тіл білімі неше салаға бөлінеді?

7.Лексика саласы нені зерттейді?

8.Омоним дегеніміз не? Мысал келтір.

9.Синоним дегеніміз не? Мысал келтір.

10.Антоним дегеніміз не? Мысал келтір.

11.Диалект сөз дегеніміз не? Мысал келтір.

12.Эффемизм мен дисфемизм дегеніміз не? Мысал келтір.

13.Тұрақты тіркесті басқаша қалай айтамыз? Мысал келтір.

14.Табу дегеніміз не? Мысал келтір.

15.Неологизм дегеніміз не?

16.Көнерген сөздер дегеніміз не? Мысал келтір. Неше түрі бар?

17.Фонетика нені зерттейтін сала? (Тілдің дыбыстық жағын зерттейтін сала)

18.Қазақ тілінде неше әріп, неше дыбыс бар? (42 әріп, 37 дыбыс бар)

19.37 дыбыстың нешеуі дауысты, нешеуі дауыссыз? (12 дауысты, 26 дауыссыз)

20.Ертегідегі бауырсақ кімге алданады?

21.Мұсылмандардың қасиетті үйі мен кітабы?

22.1 маусым қандай мереке?

23. «Бөбек» қорының презденті кім?

24.Ж-дан басталса, жыл мезгілі,

Қ-дан басталса, онда ол құс белгілі. (жаз-қаз)

25.Мысал деп нені айтамыз? Кімнің, қандай мысалдарын оқыдық?

26.Бес асыл істі ата.

27.Бес дұшпанды ата.

28.Аллегория дегеніміз не?

29. «Толағай»ертегісінің авторы кім? (Әбділда Тәжібаев)

30.Ер Төстіктің неше ағасы болған?

1-оқушы: Айдын:

Ана тілі асыл күні бабамның,

Қуатымсың ақ сүтіндей анамның.

Сәби шақта бесігімде жыр тыңдап

Туған тілді жаттап өскен балаңмын.

2-оқушы: Елдар:

Көрмегенің ана тілім аз ба сенің,

Өзің барда ескірмес, тозбас елім.

Сен болмасаң ұлы Абай ақын болып

Мұқағали отты өлең жазбас еді.

3-оқушы: Ботагөз:

Туған тілім –тірлігімнің айғағы,

Тілім барда айтылар сыр ойдағы.

Өссе тілім-мен де бірге өсемін,

Өшсе тілім мен бірге өшемін.

4-оқушы: Бекболат:

Тілім менің ғасырлардан аманат,

Аманатқа адам болсын қолғанат.

Ар-намысқа келтірмейік жаман ат

Қазақ болып туылдың ба ендеше,

Өз тіліңді өзгелерге бағалат.

5-оқушы: Наргиз:

Жетер енді әркімге бір ермейік,

Қазақ болсақ, құлашты бір сермейік.

Қанға сіңген ана тілін, халқым – ау,

Шұбарлауға ешқандай жол бермейік.

6-оқушы: Анель:

Ана тілі-біздің туған анамыз,

Анамыздай сыйлап бағып қағамыз.

Ана тілін бағаласақ қалай біз

Өзіміздің сондай болмақ бағамыз.

Ана тілін кім бағалай алмаса

Анасынан безген ұл деп санаңыз.

7-оқушы:Елік:

Тілмен ғана қызық менің тірлігім
Тату еткен ел мен елдің бірлігін.
Туған тілмен асқақ шығып ізгі үнім,
Туған тілде алып жүрміз біз білім.

8-оқушы: Әрбір тілде сөйле әлемді таң қылып,

Ана тілін білмеу қандай заңдылық.

Өсер бабаң, байтақ далаң тұрғанда

Қазақ тілі жасау керек мәңгілік.