Же?іс ?рпа?тарды? ж?регінде

Тақырыбы: «Жеңіс ұрпақтардың жүрегінде»
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға Ұлы Жеңісті дәріптеу, Ұлы Отан соғысында ерлік көрсеткен ата-бабаларымыздың ерлік істерін қастерлеу, ауыл ардагерлерін еске алып, өмір жолын, ерлігін таныту және үлгі-өнеге тұту.
2. Оқушылардың өз Отанына, еліне, туған жеріне деген сүйіспеншіліктерін оятып, елін құрметтеп, қорғай білуге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу және патриоттық сезімін ояту.
3. Оқушылардың ой-өрісін арттырып, мәнерлеп айту дағдыларын жетілдіріп, сөздік қорларын молайту.
Сабақтың көрнекілігі: безендірілген сахна, интерактивті тақта слайдтар.
Сабақтың барысы
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Кіріспебөлімі
КіріспесөзЖоқ, болмайды, мен өлмен,

Өшпес менде өмір бар.

Өмір мен өлім күресте,

Өлімді өмір жеңе алар.

Біз алмастай қамал жоқ,

Дүлей дауыл соқса да.

Жеңбестей еш күш жоқ,

Алысса да, атса да.

Жеңіс! Қандай құдіретті сөз еді бұл!Осы бір сөзге төрт жылдай теңселген дүниенің қайғы қасіреті, ащы азабы, тәтті арманы, ой-қиялы сыйып жатыр.Жеңіс! Кім де болса жеңіс туған сәтті өз өмірінің ең бақытты күніне санайды. Бүгіңгі тәрбие сағатымызды Ұлы Жеңістің 68 жылдығына арнаймыз.

ІІ бөлім-«Батырдың ғұмыры қысқа, даңқы ұзақ»

Мұғалім.Тарих кеші үнемі жаңаланып отырады. Десе де, ұмтылмайтын, ескірмейтін тарихи оқиғалар болады. Соның бірі әлемді дүр сілкіндірген екінші дүние жүзілік соғыс.

( Үн таспадан дауыс естіледі) Бүгін, 1941 жыл, 22 маусым, таңғы сағат 4-те фашистік Германия кеңес Одағына опасыздықпен шабуыл жасады. «Священная война» әні.

1.Нұр: Шығыста таң шапағы біліне бастаған кез. Еңбек адамдары қаперсіз ұйқыда болатын. Ояу жүрген тек шекарашылар ғана еді. Кенет батыс жақтан қызылды-жасылды оттары шекараға тақап, ұшақтар ұшып гүрілдеп келеді.Бұл 1941 жылғы 22 маусым күні еді.

2.Камила: Фашистік Германия қарақшылықпен Кеңес Одағының шекарасын бұзып кірді. Неміс фашистері күшті армия жинақтап, халықты құлға айналдыру үшін майдан ашты.

3.Таңатар: Соғыстың алғашқы күндерінен бастап-ақ Кеңес халқы жан-тәнімен Отанын қорғады. Әрбір ауыл, әрбір қала үшін кескілескен ұрыс болды.

4.Балерке: Бұл Отан соғысына Қазақстаннан1 млн 70 мыңнан астам жауынгер қатысты. Олардың басым көпшілігі ұрыс даласында қаза тауып, хабар-ошарсыз кетті.

Мұғалім:Қасиетті жеріміз, бейбіт жатқан еліміз, құлақ естіп, көз көрмеген апатқа ұшырады. Елімізге жауынгерлері қасық қаны, шыбындай жаны қалғанша шайқасты. Жауынгерлер батырлықтың, батылдықтың үлгісін көрсетті. Орасан зор майдан шебінде соғыс қатты жүріп жатты. Осы соғыста Совет Одағының басқа Республикаларымен бірге біз – Қазақстан да аянбай жаумен шайқасты.

Қазақстандықтар Ұлы Отан соғысында

Гитлердің басқыншылары 1941 жылдың қырқүйегінде Ленинградқа жетті, қаланы толық қоршауға алды. Ленинград үшін ауыр блокада күндері басталды. 900 күн мен түн басқыншылар Ленинградты әуеден, ауыр зеңбіректермен оқ жаудырды. Ленингрдаты азат етуде қазақ сарбаздары да ат салысты.Мәскеу үшін шайқаста ерлік көрсеткен қазақ батырлары:

1941 жылы Алматыда генерал И. В. Панфилов 316-атқыштар дивизиясын жасайды. Осы дивизияны 28 панфиловшы-батырлары Мәскеу қаласын қорғауда өшпес ерлік көрсетті.

Волоколомск жолын қорғаған 28 панфиловшының 22-сі қазақстандықтар еді. Мәскеу түбіндегі шайқаста 316-атқыштар дивизиясы ( кейін 9-гвардиялық атқыштар дивизиясы) командирі, Кеңес Одағының Батыры Бауыржан Момышұлыболған. (интерактивтітақтадаслайдтарарқылысуреттеркөрсету)

Төлеген Тоқтаров Мәскеу түбіндегі Бородино селосы үшін шайқаста неміс штабына ең бірінші болып кіріп 5 неміс офицерін жойып қаза болған. Кеңес Одағының Батыры

Мәлік Ғабдулин1941 жылдың қыркүйегінен бастап соғыстың соңына дейін фашистік күштерден Отанды қорғау борышын абыроймен атқарады. Аға политрук болады. Майданда И. В. Панфилов атындағы 8-гвардиялық дивизияда жауға қарсы шайқасады. 1942 жылы Новгород облысына қарасты Холм қаласының маңында болған ұрыста Мәлік солдаттардың біразына басшылық етеді. Ол басқарған сарбаздар фашистердің тісіне дейін қаруланған әскеріне тойтара соққы береді. Кескілескен ұрыстың нәтижесінде жаудың екі таңкісін гранатамен жарып, жаудың 12 солдатын тұтқынға алады. Ұрыс кезінде Мәлік Ғабдуллин жарақат алады. алайда алған жарақатына қарамастан жауға қарсы оқ боратады. Осы ерлігі үшін КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен (№ 1035) Мәлікке 1943 жылдың 30-қаңтарынан бастап Кеңес Одағының Батыры атағын береді. Бұлатақпенқоса Ленин орденіжәне «Золотая Звезда» медалі де қосамарапатталады.

Нұркен Әбдіров 267 әуе дивизиясының 808-ші шабуылшы полкы құрамында майданға аттанды. Барлығы 17 рет әуе шайқасына қатысқан Нұркен жаудың 18 танкісін, 46 жүк машинасы мен көлігін, оның ішінде оқ дәрі тасыған 18 керуенді, жанар май құйған 3 цистернаны талқандап, зенит қондырғыларының бесеуін, бірнеше жабық атыс ұясын, талай жау әскерін құртты. Нұркен Әбдіровке 1943 жылғы наурыздың 31-де еліміздегі ең мәртебелі атақ – Кеңес Одағының Батыры атағы берілген еді

Нұркен Әбдіров 267 әуе дивизиясының 808-ші шабуылшы полкы құрамында майданға аттанды. Барлығы 17 рет әуе шайқасына қатысқан Нұркен жаудың 18 танкісін, 46 жүк машинасы мен көлігін, оның ішінде оқ дәрі тасыған 18 керуенді, жанар май құйған 3 цистернаны талқандап, зенит қондырғыларының бесеуін, бірнеше жабық атыс ұясын, талай жау әскерін құртты. Нұркен Әбдіровке 1943 жылғы наурыздың 31-де еліміздегі ең мәртебелі атақ – Кеңес Одағының Батыры атағы берілген еді

1. Нұр
«Соғыс!» деп айтқан суық сөз,
Сіресіп қатқан мұз – қардай
Тыныштық сүйген қауымды,
Тітіркендірді ызғардай.
2. Таңатар
Екі дүние айқасты,
Майдандасқан аулада.
Фашистерді шайқаста,
Езгіледі табанда
Бейбітшілік орнаттық
Күн ортақ барлық адамға.
3. Камила
Талай құс содан бері қайта оралды,
Талай бақ әлемінде қайта оранды.
Соғыста өлгендер тек оралмайды,
Тек ұрпаққа олар жайлы айтады әні
4. Балерке
Жерден, көлден, аспаннан
Соқты, жауды ел күнде
Берлинде алғаш басталған
Бітті соғыс Берлинде.
Иә, балалар бұл жеңіс оңайлықпен келген жоқ. 50 млн адамның өмірін жалмады. Міне, осынау елімізге лаң салған алапаттың жеңіспен аяқталғанына 65 жыл толып отыр. Соғыс өрті қашан да халық есінде. Осы қан майданда мерт болған ерлердің рухына, бүгін арамызда асқар таудай болып жүрген аталарымызға басымызды иіп, тағзым етейік.
Дәл осынау жадыраңқы жай күні,
Болсадағы қай ғасырдың қай күні
Ұлы Отаным басын иіп бір минут,
Есіне алмақ сол бір апат қайғыны
(1-минут үнсіздік, еске алу).
Ән: «Сапқа тұр»
-Балалар, патриот деген сөзді қалай түсінеміз?

-Екінің бірін патриот деуге бола ма?

-Нағыз патриот деп кімдерді атаймыз?

1.Нұр: Патриот –ұлтын сүйетін, өз тарихын, туған тілін құрметтейтін, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасқан салт-дәстүрін дәріптейтін, ұлттық қадір-қасиетімізді арттыруға үлесін қосатын саналы тұлға. Ал нағыз патриот деп кімдер деген сұраққа келетін болсақ Патриот деп ұлтжанды, елжанды, елін сүйетін, халқын сүйетін ұрпақты атауға болады. Ендеше мен салт-санамды, елімді сүйемін. Ондай болса неге мені патриот деп атамасқа.
2.Таңатар: Патриот болу үшін керекті шарттың бірі-тілді қорғау. «Халық пен тіл -егіз»-деп халқымыз бекер айтпаса керек. Халық бар жерде тіл бар. Ендеше, баршаларыңыздың жүректеріңіз тіл деп соқсын.

3.Камила: Әрбір азамат өзін патриотпын деп өз туған жерін, туған тілін, салт-дәстүрін, тарихын құрметтеуі керек.

4.Балерке: Отаным деп соққан кішкентай жүрегімнің дүрсілінің өзі менің қаншалықты патриот екенімді байқатып тұр ғой деп ойлаймын. Ал Отанымды сүйетінімнің өзі-ақ менің қаншалықты патриот екенімді байқатып тұр ғой деп ойлаймын.

Хор: «Жаса Қазақстан»

Мұғалім: Соғыстың ащы кермек дәмін татқан, оқ пен оттың ортасында жүріп, аман –есен елге оралған ардагар ағаларымыз сол бір қарлы күнді көздеріне жас ала отырып, бізге – жас ұрпаққа тебірене айтушы еді. Міне содан бері Ұлы жеңіске 68 жыл толды. 68 жыл өтсе де қаншама адамның жанында жазылмас жара қалды десеңші. Соғысты өз басынан кешірген ардагерлеріміздің саны да азая бастады. Кешегі қазақтың батыр қыздары Әлия мен Мәншүктің ерлігін қалай ұмытпақпыз.

Қазақ халқының батыр қыздары Әлия мен Мәншүк

Жаратылысы нәзік гүлдей әйел заты болса да, кез келген ер азаматтың қолынан келе бермейтін ерекше қайсарлық, жігер, көзсіз ерлік бойынан табылған Әлия мен Мәншүк апаларымыздың есімі  қазақ халқы үшін қашанда мәртебелі.

Әлия Нұрмұхамбетқызы Молдағұлова (шын есімі Ілия, майдандас достары «Лия» деп атапты) Қаһарман қазақ қызы, Кеңес Одағының Батыры Анасы Маржан қайтыс болғаннан кейін нағашысы Әубәкір Молдағұловтың қолында тәрбиеленіп, Санкт-Петербургтегі №9 мектепте оқыған. Ресейдің Рыбинск авиатехникумын бітірген (1941). 1942 ж. өз еркімен Қызыл Әскер қатарына алынып, мергендердің Орта әйелдер мектебін үздік бітіріп шықты (1943). 1943 жылдың тамыз айынан 2-Прибалтика майданында 26-атқыштар дивизиясының құрамында ұрысқа қатысып, мергендігімен көзге түсті. Новосокольники темір жол стансасы маңында болған ұрыста Молдағұлова жауынгерлерді шешуші шайқасқа бастап, қаһармандықпен қаза тапты.

Көрініс. «Алматыда»

(Сапура күйтабақты, Әлия айнаны алып шығады)

Әлия: Әжеме хат жазып отырмын

Сапура: Не туралы?

Әлия:Екі жыл өткені туралы, мен Алматыны өте жақсы көретінім туралы, туған ауылымды сағынғаным туралы жазып отырмын.

Сапура: Әли, білесің бе, бізді Ленинградтан Неваға ауыстрмақшы. Ойлап көрші Невада өмір сүрген неткен бақыт десеңші. Ескерткіштері, театрлары мен мұражайлары үлкен сарайлары қаншама!

Мұғалім: Бомбалар жарылып жатты. Ағасы Әлияны алып кетуге келеді.

Ағасы: (Таңатар) –Сапура , Әлия жиналыңдар, жол жүреміз. Мұнда тұру енді өте қауіпті.

Әлия: Мен ешқайда бармаймын. Біз осында келгенде Ленинград кең құшағын жайып қарсы алды. Енді қаламызға қатер төнгенде қалайша тастап кетеміз. Жоқ, мен қай кезде де Отанымды қорғауға дайынмын, қолыма қару ұстап,керек болса, жаудың алдынан шығамын.

Сапура:Қымбаттым менің барайықшы бірге,Ленинградты бомбалап жатыр, айналымызда адамдар бірінен соң бірі өлім құшуда.

Әлия: Міне, сондықтан ленинградтық балалардың қайтып жатқанын, достарымның қанын көрген соң мен ешқайда да бармаймын.

Мұғалім: Балалар үйі Ярославь облысы Некрасов ауданы Вятское селосында орналасқан.Ол жерде Әлия Рыбинский авиатехникумына оқуға түседі3 ай оқып шығады. Бірақ соғысқа кету оның ойынан кетпеді. (Әлияның есейген кезі)

Әлия: Соғысқа қалай кетсем екен? Бүгіннен қалмай военкоматқа барамын! Ал, жоқ десе? Бірақ мен тылда отырғым келмейді! Жоқ, военкоматқа қазір барамын!

(Надия соғысқа аттанар арызын ұстап тұр)

Әлия: Сәлеметсің бе? Атың кім болады?

-Надия.

Әлия: Ал мен Әлиямын. Сен соғысқа барғалы тұрсың ба?

-Надия: Барғым келеді, кім 1-ші болып кіреді?

Әлия:Бірге кірсек қайтеді. Жүр кірейік.

Мұғалім: Оларды мергендер мектебіне жібереді. 2-н де 4-ші ротаға кіргізеді. 18 жасар Әлия Молдағұлова үшін әскердегі қызмет осылай басталды. Бәрімен қатар жүруге қиындау болса да, қоршауда болған қыс әсер етті. Әлия мойымады, үлкен төзімділік қажет екенін білді. Ол іштей дайындалды.

Комбат: Жауынгер жолдастар,достар! Бүгін теміржол алаңын алу шабуылында, қатыгез шайқаста мерген Әлия Молдағұлова ерлікпен қаза тапты. Немістер қатты оқ шашқан кезде ол туған тілінде «Отан үшін» деген ұранмен алға шықты. Ол жауынгерлердің рухын көтеріп, жау шебіне 1-ші болып кірді. Жасаған ерлігі үшін Әлия Кеңес Одағының батыры атағыниеленді.

Әлия десек Мәншүк айтылады, Мәншүк десек Әлия айтылады Мәншүк Мәметова туралы әңгімелеп берсек дейміз.

1922 жылы Орал облысы, Орда ауданында Мәметовтер отбасында Жиенғалидың Мәнсия атты қызы дүниеге келеді. Анасының еркелетуінше, ол  - «Моншағым» екен. Кейіннен Мәншүк аталып кеткен ерке  арудың жиырмадан астам жылдан соң, ержүрек қыз атанып, тарихта қаларын кім білген?!. 1922 жылы Мәншүк Мәметова дүниеге келді. Оның шын аты Мәнсия. Ол Орал облысы, Орда ауданында туылған, ал 1943 жылдың 16-шы қазанында қайтыс болды. 1944 жылдың 1 наурызында ержүрек қызға Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Ұлы Отан соғысы басталғанда Мәншүк Алматы Медициналық университетінде оқитын.

Көрініс.«Мәншүктің жұлдызды сәті».(Мәншүктің анасына жазған хаты. Мәншүк болып киініп, пулеметтің жанында тұрып, Мәншүктің хатын оқиды).
«Қымбатты мама».
Көптен күткен хат пен посылканы тура алғы шепке жүргелі тұрған сәтте алдым. Бұл 1943 жылдың 10-шы қыркүйегі еді. Өзіме бір-ақ алма тисе де, мен қатты қуандым. Кішкене сыйлықты мен сияқты күткен жауынгерлер мен командирлер талап кетті. Үлкен рахмет. Жолымыз сәтті болды. Ал қазір, алғы шепте пулеметіммен фашистерді мықтап аңдудамын. Түнде мүлдем дерлік ұйықтамаймыз, ал күндіз тынығамыз. Міне, қалт еткен сәтті пайдаланып, сізге жауап жазып отырмын.
Қымбатты әпкетай! Бүгін күндіз сәл тынығайын деп жатыр едім, бірден ұйықтап кетіппін. Сізді түсімде көрдім. Жалпы қазіргі өміріміз көңілді: фашистермен қару тілімен келіссөз жүргізіп жатырмыз.Жеңіспен оралған соң, айтатын нәрсе көп-ақ. Қолыңды қатты қысып, құшып сүйемін. Қызыңыз Мәншүк. Менің майдангер жолдастарым сәлем айтып жатыр.
Көрініс. «Мәншүктің жұлдызды сәті».
1-ші: Мәншүк Мәметова
2-ші: генерал Галицкий
3-ші: подполковник Баймолдин
4-ші: жауынгерлер
Үнтаспадан соғыс даласында жүріп жатқан үндері естіледі.
Генерал Галицкий дүрбімен майдан даласынқараптұрды. Жанында подполковник Баймолдин. Атқыштарортасыныңоңқанатыменжүріпотырып, аға сержант Мәметованыңпулеметшілербөлімшесіалғажылжыпбарады.
1. Г.Г-Жарайсың пулемет бөлімшесініңкомандирі. Қараңдаржолдастарөзініңбөлімшесінқалайжақсыбастапбарады, өзікіп-кішкентайекен.
2. П.Б-Жолдас Генерал сізқазіркөріптұрғанбөлімшеніқызбастапбарады. Ол - пулемет бөлімшесініңкомандирі, аға сержант МәншүкМәметова.
3. Г.Г.- Солайма? Оны мағантаныстырыңыздар.
4. П.Б.- Бөлімшелерсапқатұрыңдар! (Мәншүкбастағанбөлімшелерсапқатұрады).
5. Г.Г.- Сәлеметсіздермежауынгерлер! (Сапқатаяпкеліп).
6. Жауынгерлер – Саулығыңыздытілеймізжолдас генерал.
7. Г.Г.- Жарайсыңдаржолдастар. Дұшпанғааямайсоққыбердіңіздер. Барлықжауынгерлер мен командирлергеалғысжариялаймын.
8. Жауынгерлер – Отанғаадалқызмететеміз.
9. Г.Г.- Шабуылкезіндепулеметшілербөлімшеніңағакомандиріаға сержант Мәметоваөзпулеметіндұрыспайдаланды. ЖолдасМәметоваберікеліңіз.
10. М.М.- Жолдас генерал, аға сержант МәншүкМәметова (генералғатаяпкеліп).
11. Г.Г.- Рахмет саған, қазақхалқыныңқызы, сен жақсыпулеметшіекенсің!
12. М.М.- Отанымаадалқызмететемін!
13. Г.Г.- Жасыңнешеде, әрі сен майданғақалай тап болыпжүрсің?
14. М.М.-20 жастамын, жолдас генерал, майданғаөзеркімменкелдім. Ал өзім Алматы қаласындағы Медицина институтындаоқыдым.
15. Г.Г.- Ал пулемет ісінқайдан, қайжерденүйреніпжүрсің.
16. М.М.- Осындажолдас генерал.
17. Г.Г.- Алдағышайқастардасағантабыстілеймін.

1943 жылдың 15 қазанында Псков облысындағы Невель қаласын босату үшін Изоча станциясындағы 173,7 биіктігінде қантөгіс соғыс болды. Сол күні Мәншүк жан серігі - пулеметімен дамылсыз оқ атып, ерен ерлік көрсетті. Жауыз жаудың Мәншүкке қарсы атқан оғы оның ажал оғы болып, өрімдей қызды қыршыннан қиып түсті.

«Отан үшін, әкем үшін...» деп қан майданға аттанған ержүрек ару қыздың артында аңыз боп ерлігі қалды. Өзгеде кездесе бермейтін өрлік пен батырлық, қайсарлық пен өжеттілік Мәншүктің ғана жүрегіне тән еді. Себебі ол қазақтың маңдайына жарқырап біткен жарық жұлдызы, мыңдар мен миллиондардың бірі... Ол кешкен аз ғұмыр өте мәнді өтті. Себебі оның жаны біздерге жеңіс алып берді. Халқы үшін ерен еңбек сіңіріп, әр кезеңде  келер ұрпақтың санасынана өшпейтіндей дара жолы бар қазақтың қос қарлығаштай батыр арулары бүгінде тыныш заманның тәуелсіз төрінде ескерткіш болып қана тұр...

3