Просмотр содержимого документа
«?ажайып ?нертабыстар»
Ғажайып
өнертабыстар
Өнертабыс - бүл бүрын болмаған , адам еңбегінің нәтижесіиде жасалған нәрсе. Көптеген
өнертабыстар барысында туғаи ойлардың маңыздылықтары соншалық , тарих беттерін
езгерте алған . Адамдар ашқан жаңалықтар ғылымның әр түрлі салаларының дамуына
мүмкіндік туғызды. білетін ел білмейтіндерге қарағанда
тезірек дамыды. Электр жарык әкелді және электр энергиясының енуі әнеркәсіптің жаңа
салаларының дамуына себеп болды . Жүқпалы аурулага карсы егу сан мыңдаган адамдардың
әмірін сақтап қалды. Баспа станоктары кітап пен білімді кеңінен таратуға мүмкіндік
берді; орбитадағы спутник үнемі кең түрдегі байланысты қамтамасыз етті; ал өнеркәсіптік
роботтар өндірістерде кейбір біртекті немесе қауіпті жүмыс түрлерін орындады.
Дөңгелек
Дөңгелекті кім ойлап тапқанын ешкім білмейді, бірақ қазіргі уақытта адамдар бір кездерде
дөңгелексіз тіршілік етті дегенге сенгің кёлмейді. Ең алғашқы ағаштан жасалған дөңгелек шамамен б.э.д.5500
жыл бұрын пайда болды. Архиологиялық қазбалар бойынша алғашқы дөнгелекті ойлап шығарған көшпенділер.Оған дәләлдеме қола дәуіріндегі Енисей,Қаратау, Тамғалы жартастағы петроглифтер мен суреттер .
Күймелер мен вагондар, спорт машиналары үшін жетілдірілген
дөңгелектер кейінгі уақыттарда ойлап табылды .
Электр
Спутниктен түсірілген суреттен олем қалаларының жарқыраған түнгі корінісі айқын
корінеді. Электрдің пайдаланылғанына 100 жылдан аз ғана уақыт асты.Алғашқы электр
шамдары үйлерде 19 гасырдың 80 жылдарында жаркырады. Электр- сымдардың комегімен
бір жерден екінші жерге жіберілетін жалғыз энергия көзі. Бүгінде біз оган тәуелдіміз.
Тоңазыткьіш, кір жуатын машина, телевизор, ондірістік жабдыктар мен транспорттар
( темір жолдар ) да электр тогымен жүмыс істейді.
Клондау
Клон - бүл донорға үқсас жеке организм,
ол- одан алынған клеткаларының бірінен
жасалады. Ең бірінші сүт қоректілерден клондау жолымен Долли атты қой алынғаы. Бүл
эксперимент Эдинбургтегі Рослин институтында (Шотландия) жүргізілді. Үлкен қойдан
ДНК (барлық тірі нәрсе шығатын алгашкы негіз) алынып, одан эмбрион жасап, басқа
қойға жамайды . Гендік инженерия деп аталатын бүл бағыт ғылым үшін оте маңызды. Енді
ғалымдардың керекті генді алып, керексізін жоя алатын мүмкіндігі бар. Бүл процесті
болашақта адамдарға да қолдануы мүмкін.
Спутниктік байланыс
Спутник-планетаны айналып үша алатын механизм. Спутниктік байланыс туралы ой 1945
жылы туындады және "Спутник 1" атты бірінші жасанды спутникті 1957 жылы кеңес ғалымдары
ғарыш кеңістігіне үшырды. Казіргі кезде орбитада ғарыш кемелері мен зымырандардан
жіберілген мындаған спутниктер бар. Қүрылган желілердің арқасында халыкаралык байланыс
жүзеге асырылды, интернет, теледидар, радиолар жүмыс істейді, үшақгар мен кемелердің кай
жерде жүргені дәл аныкталады. Дабыл Жерден беріледі де, содан сон орбиталык спутниктерден
басқа спутниктерге немесе Жерге жіберіледі. Осылайша сым аркылы байланысқа кажеттілік
керексіз болды.
Баспа станогы
Егер де баспа станогы ойлап шығарылмаған болса, сіз казір бүл журналды окьшаған
болар едіңіз. XV ғасырлың соңына дейін кітаптар колымен жазылды, оны көпшілік оқи
алмады, тек шіркеу маңындағылар ғана оқыды. Жылжымалы литерлі баспа яғни баспа
станогына әр типті колмен қойып кітап басу процесінің басталуы, кітаптың көпшілікке
кең таралуы, білім мен ғылымның дамуына жол ашты. Бүгінгі танда түрлі түсті баспа
түрлері арзан әрі кең дамыған. Қазір ротациялы баспа машиналары сағатына 100 мың
дана газет басып шығарады.
Шаңсорғыштар
Алғашқы кілем тазалайтын механикалық шаңсорғыштар айналатын щеткалардан түрды.
Бірінші вакуумдык шаңсорғышты 1901 жылы ағылшын инженері К.Хуберт Бут (1871-
1955) жасады. "Пысылдақ Билли" деп аталатын бүл шаңсорғыш бір үйден келесі үйге ат
арбамен жеткізілді. Жүмысшылар шаңды соратын шлангыны терезелер аркьілы енгізді.
Буттың шаңсорғышы үлкен табыстарға жетті, оның көмегімен Лондонда король Эдуард
VII коронациясының алдында Вестминстер аббаттығының кілемін тазартты.
1901 жылы американдық өнертапқыш Мюррэй Спенглер жаңа жеңіл вакуумдық
шаңсорғышты ойлап тапты.
Тоңазытқыш
Тағамдар болме температурасына кдрағанда суықта көп сакталады. Ертеде адамдар
тағамдарды үзак сақтау үшін мүзды колданған. Алғашкы үй тоңазытқышын жасаған неміс
өнертапкышы Карл фон Линде (1842-1934) болды. Оның тоңазытқышы фреон газын труба
арқылы үрлейтін бу двигателімен жүмыс жасады. Тоңазытқыштың артында орналаскан
трубаларда газ, конденсацияланып сүйыкка айналды. Тоңазыткьіштың ішіндегі фреон
буланып оның температурасы күрт төмендейді. Бүл өз кезегінде тоңазыткьіштың
камерасының сууына алып келеді. Бірінші электрик тоңазыткыштарды 1923 жылы швед
өнертапкыштары Больцер фон Платен және Карл Муникерс жасады.
Микротолқынды пештер
1945 жылы өнертапкыш Перси Спенсер тамакты радиотолқынның көмегімен
дайындайтын пештің жүмыс істеу прйнципін патенттеді. Бүл пеште тамак
микротолкындармен сәулеленді. Олар тамақтың барлық кдлындығында күйынды электр
тогын тудырады. Сондықтан микротолкындарды пештерде тамактез қызып және жылдам
дайындалады.
Роботтар
Роботтар (чех тілінде- гоЬоіа-жұмыс) жасау көп жылдар бойы өнертапқыштардың арманы
болып келген. XX ғасырдың екінші жартысында технология, электроника жоне
компьютерлік техника барынша дамыған кезеңде "механикалықадам" ойлап шығарылды.
Алайда көптеген роботтар адамға үксамайды, біраколар кұрал-саймандарды ұстап, жүмыс
жасауға бейімделген колдың кызметін атқарады (мысалы, автомобиль бөлшектерін кұрау).
Роботтарға тиісті іс-әрекеттерді орындау үшін арнайы бағдарлама енгізілді. Ал мұндай
тапсырмалар адамды жалыктырар еді. Қазір дүние жүзінің өндіріс саласында 700 мыңнан
