Әбіш Кекілбайұлы "Көлденең көк атты" Сахналық қойылым

Маңғыстау облысы

Маңғыстау ауданы

С.Жаңғабылов атындағы орта мектеп

Жарылғасынова Айымгул

Сахналық қойылым

«Көлденең көк атты»

Әбіш Кекілбаев

Қатысушылар:

Самат – соғыстан келген жігіт, Ахаттың досы

Жазира – Ахаттың жұбайы, соғыста ерлікпен қаза тапқан

Жанас – ағайын

Баланың анасы

Зайыр

Бала

1-көрініс

Самат Ахаттың үйіне келеді. Алдынан бала шығып амандасады.

Самат:-Хабарласқандай кім бар?

Баланың анасы: - Кім болса да кіре бер!

Олар үйге еніп, хал-жағдай сұрасады.Танысады.

Самат: - Жолдас, әскерден босаған гвардия ефрейторы Қазиев Самат майданда ерлікпен қаза тапқан командирі гвардия аға лейтенанты Ахат Бекбаевтың ата-анасын іздеп келе жатырмын.

Бала ойнап кетеді. (Мұңды музыка ойналады. ) Үйдегілер қазаны естіп жылай бастайды. Бала үйіне кірсе , жеңгесі оны құшақтап жылайды. Дымға түсінбеген бала да оңаша шығып кетіп жылайды. Музыка басылып, үйдегілер бір-біріне сабыр айтып жатады . Жазира шығып кетеді.

Самат: Мына көк теңіздің арғы жағындағы Сталинградтан бастап қуа отырып, сонауБерлинге дейін жауды қуып бардық қой...

(Баланың анасы мен Самат әңгімелесіп отырады).

Самат: Ауылдарыңызда қалсам деймін, шаруашылыққа көмегімді тигізсем бе деп едім.

Баланың анасы: Қалауың білсін, болғаныңша жүре бер.

Сол кезде жылқының дыбысы шығадыда, Жанас кіріп келеді. Алдынан бала жүгіріп шығады.

Бала: Жанас аға, салаумалейкум. Халыңыз қалай? Әкеліңіз мен ұстайын қамшыңызды, атыңызға мінейінші.

Жанас: Құшақтамай әрі тұршы, үстімді лас қыласың.Үйде кім бар? Жеңешең үйде ма?

Бала: Үйде барлығы бар, Самат аға да осында.

Жанас: Самат дейді.Неғып жүр сол мұнда?Елі жоқ па екен?

Бала: Не дейсіз?

Жанас: Ештеңе.

(Екеуі үйге енеді. Жанас амандасып, Жазираға ерекше қиылып қарап, сөмкесін, қалпағын, қамшысын береді.Оны Жазира төрге іліп қояды. Жазирадан көзін айырмайды. Оны Самат байқап отырады. Баланың шешесіне айран құйғызып ішеді.)

Бала анасы: Ия, келген шаруаңды айта отыр. Жазираға кеңседен бір жұмыс тауып келдім.Сіздер рұқсат етсеңіздер, күніне атпен барып-келіп тұрады. Үйдегілер басын изейді. Екеуі тұрып кеңсеге кетеді).

Бала анасы: Дұрыс екен,үйде отыра бергенше, бой жазып шығып келгені дұрыс.

2-көрініс

Автор: Арада біраз уақыт өтеді. Самат осы үйдің адамындай сіңісіп кетеді. Үйінің кішкентай баласы да бауыр басып қалады.

(Сыртта төсек үстінде түнде бала Саматтың қасында жатып сұрақтар қоя бастайды).

Бала: - Самат аға, осы біздің аспанға ғой жұлдыздар шығады, ал Германияның аспанына не шығады, крест пе?

Самат: - Біз барғанда Германияның аспанында жұлдыздар быжынап тұрды.

Бала: - Ол қалай? Фашист крест тақпай ма?

Самат: - Фашистерді біз құртып жібердік қой.

Бала: -Самат аға, Ахат ағам екеуіңіз неше фашист өлтірдіңіз?

Самат: - Көп қой..

Бала: - Аттарын білмейсің бе?

Самат: - Білгенде қандай?

Бала: - Айтшы онда...

Самат: - Гитлер, Геринг, Геббелс, Робинтроп, Кейтель, Иодль, Гесс...

Бала: Бар болғаны жетеу ма?

Самат: Жоқ, өте көп. Бұл тек аттарын білетінім.

Кішкене кідіріс болады.

Бала: Самат аға, осы мың көп пе, миллион көп пе?

Самат: Миллион көп те.

Бала: Миллионнан не?

Самат: Миллиард.

Бала: Ал миллиардтан не көп болады?

Самат: Триллион дейді ғой.

Бала: Одан кейін сан жетпес шығар,одан не көп болады?

Самат: Топырақ жетпес.

Бала: Аға, егер бізге топырақ жетпес жау жабылса жеңер ме едік?

Самат: Жеңеміз ғой...

Бала: Әрине, бізде батыр көп. Суворов пен Кутузов, Невский, Бауыржан мен Мәлік, Төлеген мен Қайырғали, Әлия мен Мәншүк.

Самат: Иә, бізде батыр көп..

Баланың анасы: - Ау, мылжың бала, қойсаңшы енді, ағаңның басын ауырттың ғой түге. Ұйықтап алыңдар.

Біраздан кейін Самат орнынан тұрып , үй сыртынан дүрсілдеген дыбысқа қарай беттеп кетеді. Бір адаммен төбелесе жөнеледі. Жанас екен.Дыбыс

Жанас:- Айдаладан қаңғып келген тентіренді неме, көлденең көк атты біреу, саған не жорық? Кімді кімнен қорып жүрсің? (ашулы , кіжініп)

Самат: Басы-көзіңнің аманыңда қараңды жоғалт... Әйтпесе көкеңе көрістірем... Кәне, бір...екі...үш... Ендеше өз обалың өзіңе.

(жұлысқан, алқынған, ырсылдаған дауыстар естіледі) Екеуі төбелесіп, мұрнын басып Самат орнына келеді.

Бала: Аға, не болды?

Самат: Өй,бір доңыз. (деп қолын бір сілтейді)

Бала: Жанас ағаның дауысы сияқты... Ол бар ғой, қызғаншақ, маған қарындаштарын да бермейді көруге....

Самат: Жата ғой орныңа...

3-көрініс

Автор:

(Қойлардың маңыраған дауыстары шығып жатады. Бала мен Самат қолдарында қамшы ішетін тамақтары қой бағып келе жатады. Самат сағатына қарай береді).

Бала: аға, Ахат көкем қаза болғанда қасында болдыңыз ба?

Самат (күрсініп): мұңды әуен ойнап тұрады: Самат басынан өткенді айтып береді.

Екеуі үнсіз алдынан екі қосақтаулы атты көріп қалады да, бала:

Аға, мынау Жанас аға мен Жазира жеңешемнің аттары ғой...Бұлар мұнда неғып жүргені?

Қарайды да,Самат:

-Қой, найсаптарды қой! (Басын шайқайды).- Жүр қойды айда.(.Қойдың даусы шығады.)Сол кезде артынан бір адам шыңып айқайлайды.

Зайыр: -Әй, шөлмегіңді ұмытып кеттің ғой?

Бала шошып, Саматтың артына тығылады.

Бала: Аға, мынау соғыстан жарақат алып келген Зайыр деген аға.Ол күнде мас болып әркімдерге тиісіп жүреді.

Зайыр: Әй, шөлмек дим.

Самат: Қайдағы қшөлмек?

Зайыр: Жер түбінен келгенде бір шөлмектің аузын ашпай бара жатсың,ә? Әй, бірақ сен тентіренді кәрі төбет құсап, күні-түні іргеде жатып, Жазира келіннің етегін күзеткеннен басқа не білем дейсің?

--Самат: Мынаны қара, қайталап айтшы ал.

Зайыр: - Мынау қайтеді ай , жібер.Бәрібір Жазира сендік болмайды, Жанаспен жарасып қалыпты , сенікі құр бекер әурешілік.

Самат: Ендеше , үніңді өшір.(жағасынан алып, итеріп жібереді) Бала жүр үйге.Қойды айда.Қой дыбысы

4- көрініс

Автор: Осы оқиғадан кейін Самат бұл ауылда қалғанды жөн көрмеді, бұл отбасында да артық адам екенін түсінді.

Анасы киіз үйде іс тігіп отырады.Қасына бала жүгіріп келіп, Самат ағасының қайда екенін сұрайды.

Бала: Апа, Самат ағам көрінбейді ғой?

Анасы: Самат ағаң бізді тастап кетті.

Бала: Неге кетіп қалды? Қоштаспады неге? Біздің ауыл ұнамай қалды ма екен....

Бала таң қалып, басы салбырап,көңіл күйі түсіп кетеді.

Мұңды музыка

Соңы