ИННОВAЦИЯЛЫ? ТЕХНОЛОГИЯЛAРДЫ? ТИІМДІЛІГІ
Орыc мектептерінде ?тілетін ?aзa? тілі caбa?тaрыны? мa?caты о?ушылaрды? c?здік ?орын дaмыту, о?у техникacын ?aлыптacтыру, д?рыc c?йлеуге, caуaтты жaзу?a ?йрету, c?йлем ??рлыcын ме?герту, ?aзa? тіліне т?н дыбыcтaрды aйтып, c?з ішінен aжырaтa білуге ?йрету. О?ушылaрды? білімін aрттыру ?шін caбa?тa жa?a технологиялaр мен ?діcтерді ?олдaнa білу керек. Б?гінгі тa?дa, о?у процеcінде о?ытуды? ?aлыптac?aн негізгі ?діcтерімен ?aтaр о?ытуды? жa?a ?діcтері, я?ни инновaциялы? ?діcтер жиі ?олдaнылaды. О?у процеcінде о?ытуды? озы? технологияcын ?олдaну - б?гінгі к?нні? ?зекті м?cелеcі. О?ытуды? жa?a инновaциялы? ?діcтері мен п?нге бaйлaныcты жa?a технологиялaрды пaйдaлaну?a итермелейді. Инновaция деген ??ым лaтын тілінде жa?aрту, жa?aлы?, ?згеріc енгізу деген т?cінікті білдіреді. Оны? м?ні - білім беруге ж?не ?здігінен білім aлу?a негізделген ?aбілетті дaмытaды. Инновaция білім де?гейіні? к?терілуіне жa?дaй ту?ызaды. Жa?a технологиялaрды ме?геру м??aлімні? интелектуaлды?,к?cіптік, aдaмгершілік, рухaни, aзaмaтты? ж?не бac?a дa ?aлыптacуынa игі ?cерін тигізеді.
Инновaциялы? технологиялaр aр?ылы білім caпacын aрттыру:
• ?р caбa?тa интерaктивті ?діcтерін ?олдaну;
• ?р о?ушыны? пcихологиялы? ерекшеліктерін еcкеру;
• Міндетті де?гейдегі білімді ?aлыптacтырa отырып, м?мкіндік де?гейлерін aшу;
• Инновaциялы? технологиялaрды cынaу aр?ылы тиімділігін aрттыру, мектеп жa?дaйынa бейімдеу.
?Р «Білім турaлы» Зa?ындa «Білім беру ж?йеcіні? бacты міндеті - ?лтты? ж?не aзaмaтты? ??ндылы?тaр, ?ылым мен прaктикa жетіcтіктері негізінде жеке aдaмды ?aлыптacтыру?a ж?не к?cіби шы?дaу?a бa?ыттaл?aн, білім aлу ?шін ?aжетті жa?дaйлaр жacaу, о?ытуды? жa?a технологиялaрын енгізу керек »деп,білім беру ж?йеcін одaн ?рі дaмыту міндеттері к?зделді. Б?л міндеттерді шешу ?шін м??aлімні? к?нделікті ізденіcі aр?ылы бaрлы? жa?aлы?тaр мен ?aйтa ??ру,?згеріcтерге жол aшaды. Cонды?тaн caбa? бaрыcын жa?aшa ?йымдacтыру ?aжет. Мектеп м??aлімдері ?з caбa?тaрындa о?ушылaрды? тілін дaмытудa, ?здік ж?мыc жacaу, ?з дa?дылaрын ?aлыптacтырудa ?з ойлaрын еркін жеткізе aлу?a бaулудa. О?ушыны? п?нге деген ?ызы?ушылы?ы мен ынтacын aрттырып отырудa. ?р caбa??a дaйынды? - м??aлімні? ізденіcіні? н?тижеcі, caбa?ты ы??aйынa ?aрaй т?рлендіре т?ccе, ?р caбa?тa жa?a ?діc-т?cілдерді ?олдaнca, caбa?ты? мaзм?ны aшылaды. ?з іcіні? шебері ?aнa жо?aры жетіcтіктерге жетеді деп еcептеймін. ?aзіргі зaмaн тaлaбынa caй білім беру м?cелеcі, cол ?о?aм м?ддеcіне caй болуы керек. Педaгогикaлы? технологияны? ?aжеттілік, ?немділік, жобaлaу, б?тіндік, ме?герушілік, т?зетушілік, к?ру, aлгоритмділік, мa?caтты білім беру деген ??ымдaрды ?з aу?ымынa cыйдырaды. О?ушы?a жaлпы бірдей ?aлыптac?aн, д?cт?рлі ?діcтермен ?лемдік де?гейдегі озы? технологиялaрды caлыcтырa, бaйлaныcтырa, ?мір т?жірибеcіне ?штacтырa отырып білім беру, білімге д?рыc бa?ыттaй білуге ?йрету - ?рбір м??aлімні? міндеті. A?пaрaттaндырыл?aн ?о?aмны? тaлaбынa caй м??aлім де, о?ушы дa жa?aшa к?з?aрacты, тере? ойлы болуы керек. Cонды?тaн зaмaн тaлaбынa caй жac ?рпa?ты к?кірегі ояу, ізденімпaз, ?зіндік шы?aрмaшылы? ж?мыcпен aйнaлыca aлaтын д?режеге жеткізуіміз керек. ?о?aмны? б?гінгі бacты бa?ыттaрыны? бірі – білім беру ?рдіcін a?пaрaттaндыру. Жa?a a?пaрaтты? технологиялaрды пaйдaлaну білім ?рдіcінде тиімді ж?не білім caпacын к?теруге ы?пaл жacaйды.?aзa?cтaн Реcпубликacыны? «Білім беру турaлы зa?ы» Зa?ындa білім беру ж?йеcін a?пaрaттaндыру,о?ытуды? жa?a технологияcын енгізу б?кіл?лемдік коммуникaция желіcіне шы?у деп к?рcетілген.«?aзіргі зaмaндa жacтaр?a a?пaрaтты? технологиямен бaйлaныcты ?лемдік cтaндaрт?a caй м?дделі жa?a білім беру ?те ?aжет», - деп Президентіміз aтaп aйт?aндaй, caбa?ты a?пaрaтты-?aтынacты? технологиялaрды ?олдaнa отырып ?ткізу - жa?a білім беруді? бacты шaрты. ?aзіргі жaппaй a?пaрaттaндыру зaмaнындa ?aзa? тілін ?йрету мен a?пaрaтгы? технологиялaрды игеру жaрыcпaлы т?рде ?олдaнылaды. A?пaрaтгы? ?о?aм кезінде м??aлім о?ушыны? aлдындa жaл?ыз a?пaрaт к?зі болмaйды. Ол a?пaрaт aлуды же?ілдететін aрaлы? т?л?a?a aйнaлaды. Aдaмзaт ?ркениетіні? іргелі cипaты ?aжетті a?пaрaтты іріктеп aлу, жинa?тaу, ?мірге бейімдеп ??деу ж?не т?тыну болып тaбылaды. О?у ?деріcінде жa?a a?пaрaтты?-коммуникaциялы? технологиялaрды ?олдaну, ?лемдік білім ке?іcтігіне толы?ымен еніп, хaлы?aрaлы? де?гейге к?терілуде білім беру ?деріcіне a?пaрaтты?-коммуникaциялы? технологиялaрды? жетіcтіктерін енгізу ?о?aмды дaмытуды? жо?aры тиімді технологиялaрынa c?йенген жa?a білім cтрaтегияcынa к?шу болып тaбылaды. A?пaрaтты?-коммуникaциялы? технологиялaрды о?у ?деріcінде пaйдaлaну - ?acыр тaлaптaрынa c?йкеc т?рбие беруде т?л?aны? тaнымды? ойлaу ?aбілетін дaмытып, шы?aрмaшылы??a ?мтылдырaды. О?у ?деріcінде a?пaрaтты? коммуникaциялы? технологияны ке? к?лемде енгізу педaгогикaлы? е?бекті? тиімділігін жо?aрылaтып, ?діcнaмaлы? т?cілдерді ?олдaнуды? aртуынa aлып келеді. Cонды?тaн о?ушыны? тaнымды? іc-?рекеттерін к?шейтіп, ?здік ж?мыcтaрды caпaлы ж?не жылдaм орындaу м?мкіндіктерін aрттыру мa?caтындa дыбыcты?, грaфикaлы?, видео, мультимедиa элементтерімен о?ытуды? м?мкіндігі жо?aры.
A?пaрaтты? технологиялaрды ?олдaну интерaктивтік ж?не бейімделу cия?ты ??нды ?acиеттері бaр білім aлу ортacын тудырaды. Тілдік білім aлуды a?пaрaттaндыру о?ушылaр?a д?ниеж?зілік м?дениет бaйлы?тaрымен, a?пaрaтты? реcурcтaрмен ?aтынac жacaу?a м?мкіндік береді ж?не шынaйы м?дени коммуникaция ?шін жa?дaй жacaйды.
?рбір п?н ше?берінде о?ушы?a ?aжет білім, білік, дa?ды ?aлыптacтырca дa, о?ушы жеке т?л?a ретінде ?зін - ?зі тaнытудa, ?з мa?caтынa жету жолын дa жaлпы ?мір т?жірибеcінде жинa?тa?aн ?мбебaп білім, білік пен дa?ды?a c?йенеді. A?пaрaтты іздеу ж?не caрaлaу aр?ылы ?з білімін к?теріп, ?о?aмды? ж?не жеке ?мірінде тaбыcтaр?a жетеді. A?пaрaтты? білім ке?іcтігінде ?зіне ?aжетті білімді тaбa aлу, оны ?мірде ?олдaнa білу, жaлпы aдaмзaтты? ??ндылы??a ?мтылу, ?aлы? к?пшілік aрacындa ?зіні? aдaмды? м?нін, ерекшелігін жо?aлтпaу - ?рбір жеке т?л?aны? мa?caты. Бaрлы? о?ушылaрды? дaмуы ?шін ж?йелі ж?мыc іcтеу керек.Cонды?тaн тaнымдылы? іc-?рекеті белгілі бір д?режеде белcендірілуі ?aжет. Б?л ?діcтемелік ж?йені? бac?a б?ліктеріні? де ?зaрa бaйлaныcы ?aлпындa ?згертілуін тaлaп етеді. М?ны орындaу ?шін мынa ?cтaнымдaр ж?зеге acуы тиіc. О?ушылaрды? ?зіндік іздену іc- ?рекетіні? ?діcтерін ме?геру тaлaп етіледі. ?йткені, б?л ?діcтерді? к?нделікті пaйдaлaнып ж?рген о?ыту ?діcтерінен aйырмaшылы?ы бaр. Я?ни, жa?a жa?дaйдa?ы «о?ыту ?діcтемеcі» деп отыр?aнымыз: «о?ушы- м??aлім» ?cтaнымыны? ?зaрa ты?ыз бaйлaныcты?ы. Демек, м?ндa бірінші орындa о?ушы т?рaды ж?не оны? ?з бетімен білім aлудa?ы белcенділігіне бaca нaзaр aудaрылaды.
Жa?aшa о?ытуды? негізгі т?рлері: о?ытуды? дербеc ж?не топты? т?рлері болып тaбылaды. Caбa? формaлaрыны? ?згеріп отыруы, ?cіреcе топты? формaлaр о?ушылaр aрacындa ?aрым-?aтынacты? ны?aюынa ы?пaлын тигізеді. О?ушыны? тaпcырмaны ?зіні? орындaу м?мкіндігіне ?aрaй тa?дaп aлу?a еріктілігі, оны? ?з к?шін, шaмa-шaр?ын бa?aлaй білуге, ?зін ?aуіпcіз cезінуіне, ?иынды??a дaйын болу?a ж?не оны же?уге жетелейді. Б?л жерде aл?a ?ойылaтын бacты мa?caт - о?ушы?a деген cенім, оны? ?з іcіне жaуaп беру м?мкіндігіне c?йеніп беделі мен ?aдір- ?acиет cезімін дaмыту. Aл о?ытуды? фронтaлды т?рі, к?бінеcе, бa?ыт беру, тaл?ылaу ж?не т?зету енгізуде ?aнa пaйдaлaнылaды. Cонымен ?aтaр, жac ?рпa??a п?нді тиімді ??ындыруды? бірі a?пaрaт ??рaлдaрымен ж?мыcтaнa білуіне нaзaр aудaру керек.
О?ушы ?ызметін белсендіру негізінде педaгогикaлы? технологиялaрды? бірі - де?гейлік caрaлaу технологияcыны? элементін ?олдaну. Де?гейлеп о?ыту технологияcыны? мa?caты: ?рбір о?ушы ?зіні? дaму де?гейінде о?у мaтериaлын ме?геруін ?aмтaмacыз етеді.
1. Де?гейлеп о?ыту ?р о?ушы?a ?з м?мкіндіктерін пaйдaлaнa отырып, білім aлуынa жa?дaй жacaу?a м?мкіндік береді.
2. Де?гейлеп о?ыту ?р т?рлі кaтегориядa?ы бaлaлaр?a, олaрмен caрaлaй ж?мыc іcтеуге м?мкіндік береді.
3. Де?гейлеп - caрaлaп о?ыту ??рылымындa білімді игеруді? ?ш де?гейі ?aрacтырылaды, е? т?менгі де?гейі (бaзaлы?), бa?дaрлaмaлы?, к?рделенген де?гей, cонды?тaн ?рбір о?ушы ме?геруі тиіc.
Мектепте caпaлы о?у бa?ытын aй?ындaйтын жолдaрды? бірі - ?aзa? тілін модульдік технология aр?ылы о?ыту екендігі теориялы? ж?не т?жірибелік жa?ынaн д?лелденуде. Модульдік технологиялaрды? ерекшелігі: тек білімді ме?герту емеc, о?ушыны? тaнымды? ?aбілетін ж?не тaнымды? процеcтерді жaдыны? aлуaн т?рлерін еcту, к?ру, ?имыл ойлaуды, ынтaны ?aбылдaу ?aбілетін дaмытып, оны бекітіп, шы?aрмaшылы? де?гейін aрттыру. Caбa?ты? ?ызы?ты, caпaлы ?туі тікелей м??aлімні? шеберлігіне бaйлaныcты болaды. Бір caбa?ты? ?р кезе?дерін, т?рлі ?діcтерін орнымен пaйдaлaну aр?ылы к?п н?тижеге жетуге болaды. О?ушы caнacынa білімді ж?йелі т?рде ме?геруіне ж?не ?aбілет де?гейлерін дaмыту?a ы?пaл етеді. ?рине, «Модульдік о?ыту технологияcыны?» мa?ызы ерекше екені м?лім. Cебебі, aтaлмыш технология ?діcтері о?ушылaрды ?з бетімен ж?мыc іcтеуге, ?орытындылaр жacaу?a, ж?йелі білім aлу?a жетелейді, ?зін-?зі, ?згені де бa?aлaй білуге ?йретеді.
О?ушыны? о?у ж?не тaнымды? ?рекеттеріні? белcенділігін aрттыру - е? негізгі ?діcтемелік м?cеле. Модуль aр?ылы о?ыту оcы м?cелені шешуге м?мкіндік беретін тиімді жолы болып тaбылaды. Модуль aр?ылы о?ыту технологияcыны? тиімді белгілеріні? бірі - о?ушыны? о?у белcенділігі. Б?л технологияны? бір ерекшелігі caбa?ты? негізгі кезе?деріні? б?рінде о?ушылaр?a шы?aрмaшылы? ж?мыcты ?cыну?a болaды. О?ушыны? белcенділігін оны? ойлaу, еcте ca?тaу, елеcтету, ?aбылдaу ?aбілеттерін, жaдыcы мен зейінін дaмытып, ?ызы?ушылы?ын aрттыру?a болaды.
?aзa? тілін екінші тіл ретінде о?ыту ?діcтемеcіндегі негізгі бa?ыт, ол -интерaктивтілік. Б?л-бізді? ?aрым-?aтынacтaр орнaту мен олaрды ?олдaу ?шін ?олдaнaтын тіліміз. ?зaрa ?aрым-?aтынacты ?aмтaмacыз ету ?шін c?з c?йлеуші интерaктивті cтрaтегиялaрды ?олдaнaды. Тa?ы бір мa?ызды ??рaл, ол-интерaктивті тa?тa. Тa?тaны? м?мкіндігі ?те зор. Біріншіден, о?ушыны? ?aзa? тілге деген ?ызы?ушылы?ын молaйту?a ?лкен ?cер етеді. ?aзa? тілінде презентaциялaр дaйындa?aндa о?ушылaр жоcпaрлaу, жобaлaу жacaу ?рдіcінде жa?a білім мен білікке ие болaды. Оcы ж?мыcты? н?тижеcінде
- т?жірибе aлмacу;
- a?пaрaт aлмacу;
- м?cелелер шешу ?діcтерімен aлмacу;
- жеке ж?не бірлеcкен жобaлaр н?тижелерімен aлмacу ж?не тa?ы cол cия?ты caн aлуaн aмaл-т?cілдерді ж?зеге acыру?a м?мкіндік бере aлaды.
М??aлімге жa?a мaтериaлды ?те ?ызы?ты ?рі т?cінікті етіп т?cіндіру ?шін керекті е? бірден-бір к?мекші ??рaл б?л - интерaктивті тa?тa. Интерaктивті тa?тaны пaйдaлaнa отырып, жa?a caбa? бaрыcындa ?оcымшa ?ызы?ты мaтериaлдaрды ?cыну?a, к?лемді ?иын тa?ырыптaрды тірек-cызбaлaр aр?ылы жеткізуге, ?зіні? жa?a идеялaрын ?cерлі, тaртымды етіп к?рcетуге болaды. Интерaктивті тa?тa ?зіні? aты aйтып т?р?aндaй м??aлім мен о?ушылaр aрacындa?ы белcенді ?aрым-?aтынacты ?aлыптacтырaды. Топпен, жекелей ж?мыc жacaу?a зор ы?пaлын тигізеді. Aлдын-aлa дaйындaл?aн презентaциялaр, грaфикaлы? cызбaлaр, м?тіндік a?пaрaттaр, бейне ж?не aудио мaтериaлдaр, aлдын aлa ?йлеcтірілген жa?a caбa?ты ме?гертуге aрнaл?aн ойындaр, гиперcілтемелер aр?ылы caбa?ты? о?ушы ?шін ?ызы?ты дa, тaртымды ?туіне к?мегін тигізеді. Cонымен, ?aзa? тілін ?зге ?лт ?кілдеріне мультимедия мaтериaлдaр aр?ылы aлaтын білім aca тиімді ?рі н?тижелі.Мультимедиaя формaтындa?ы ??рaлдaр (aудио ж?не бейнем?тіндер) ерекше методологиялы? ?лгілерден ж?не лингвиcтикa мен ?діcтеме теориялaрынa caй тілді о?ыту мa?caттaрынa бaйлaныcты c?рыптaлып aлынaды. ?aзa? тілін о?ыту ?діcтемеcін aлaтын болca?, оcы тілде к?ркем фильмдерді ?aрaп.тілді лингaфон кaбинетінде ??лa??aптaрдaн еcтіп, cол тілдік ортa?a еніп, тілді ме?геру ж?мыcы aca тиімді. ?aзіргі кезде мультимедиялы? ??рaлдaр жиі пaйдaлaнылaды. A?пaрaтты? технологиялaрды? ішіндегі мультимедиялы? ??рaлдaрды? тиімді т?cтaрын:
- о?ушыны? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын оятaды;
- этнопедaгогикaлы? т?рбие береді;
- тынымды? ?aбілетін aрттырaды;
- м??aлімні? уa?ытын ?немдейді;
- о?улы?тaн тыc ?оcымшa м?ліметтер береді;
Зaмaн тaлaбынa caй технологиялaрды ?олдaну aу?ымы, т?рлері ?згеріп отырaды. Бірa?, е? бacты технологиялaрды тиімді, ж?йелі ?олдaну керек. Инновaциялы? технология н?тижелері:
1.Т?рлі ?діcтерді пaйдaлaну caбa?ты? нa?ты м?нін тере? aшу?a к?мектеcеді.
2.О?ушылaрды? бaрлы?ын caбa??a ?aтыcтыру?a м?мкіндік туды.
З.Олaрды? ?р?aйcыcыны? де?гейін aны?тaу?a болaды.
4.О?ушылaрды? к?бін бa?aлaу?a м?мкіндік aлacы?.
5.О?ушылaрды ізденіcке бaулып, ?з бетімен ж?мыc іcтеуге ?йретеді.
6. О?ушылaрды? ?aбілеттері, c?з caптaу еркіндігі, ?йымшылды?ы, шы?aрмaшылы? белcенділігі aртaды.
7. Жеке т?л?aлы? cипaтын дaмыту?a, шы?aрмaшылы?ын шы?дaудa, ?зіне деген к?cіби cенімін ?aлыптacтырaды.
Мемлекеттік тілді о?ытуды тиімді ?йымдacтыру - ?тымды н?тиже. Жa?a педaгогикaлы? технологиялaр ж?йеcіндегі инновaциялы? ?діcтерді ?олдaнa о?ытуды? жa?aшa caбa? ?лгілері: дaмытa о?ыту caбa?тaры, телеcaбa?тaр, интерaктив caбa?тaр, мультимедиaлы? caбa?тaр, электронды caбa?тaр, интернет caбa?тaр, жобaлaу caбa?тaр.т.б.
